بیماری‌های مقعدی به دلایل متعدد و متنوعی رخ می‌دهند و در میان این بیماری‌ها، تنگی مقعد یا “Anal Stenosis” یکی از مشکلات رایج است. این عارضه، که ناشی از تنگ شدن مجرای انتهایی روده و عروق آن است، می‌تواند به سختی در دفع مدفوع منجر شود و اغلب همراه با درد است. در ادامه، به بررسی دقیق‌تر علل، علائم و روش‌های درمان این بیماری خواهیم پرداخت تا درک بهتری از این مشکل و راه‌های مواجهه با آن به دست آوریم.
تنگی مقعدی یا تنگ شدن مقعد همان باریک شدن کانال مقعدی یا همان رکتوم است که دفع مدفوع را دشوار می کند و در صورت عدم درمان می تواند منجر به عوارض جدی شود.
عناوین مطالب
تنگی مقعد چیست؟
تنگی مقعد، که گاهی به عنوان تنگی رکتوم نیز شناخته می‌شود، یک بیماری مربوط به ناحیه انتهایی روده بزرگ است. در این حالت، کانال مقعدی، که مسیر خروجی مدفوع است، به دلیل باریک شدن عضلات اطراف آن، تنگ‌تر می‌شود. عضلات مقعد در شرایط عادی برای اجازه دفع منبسط و منقبض می‌شوند، اما در تنگی مقعد این عملکرد طبیعی مختل شده و فرآیند دفع دشوار می‌گردد.
این مشکل می‌تواند دفع مدفوع را به یک تجربه ناراحت‌کننده و دشوار تبدیل کند. اگر تنگی مقعد درمان نشود، فرد ممکن است با عوارض بیشتری مواجه شود که نه تنها ناراحت‌کننده بلکه گاهی جدی و مستلزم درمان‌های پیچیده‌تری است. بنابراین، تشخیص به موقع و درمان مناسب تنگی مقعد اهمیت بالایی دارد تا از پیشرفت بیماری و بروز عوارض جدی‌تر جلوگیری شود.
در اکثر مواقع، تنگی مقعد ناشی از عوامل اکتسابی است، به ویژه اسکارهای به جا مانده از جراحی‌های مقعدی مانند عمل بواسیر یا هموروئید، جراحی فیستول، و سایر عمل‌های لگنی، یا ضربه و آسیب به این ناحیه.
بیشتر بخوانید: گشادی مقعد چیست؟
علت تنگی مقعد چیست؟
تنگی مقعد می‌تواند به دلایل مختلفی در افراد مختلف ایجاد شود، و این دلایل ممکن است در هر فرد متفاوت باشد. برخی از علل شایع عبارتند از:
- تشکیل توده در اثر ابتلا به بواسیر یا هموروئید
- جراحی های غیر حرفه ایی و عوارض مرتبط با عمل جراحی برای درمان بیماری‌هایی همچون فیستول، شقاق مقعدی، و هموروئید
- اسکار جامانده ناشی از بیماری ها
- ناهنجاری های مادرزادی
- بیماری های مقاربتی
- آسیب های فیزیکی
- عوارض پس از رادیو تراپی
- مصرف بی رویه ملین ها
بیشتر بخوانید: هموروئید یا بواسیر چیست؟
علت تنگی مقعد در نوزادان چیست؟
تنگی مقعد در نوزادان ممکن است ناشی از بیماری‌های مادرزادی باشد، از جمله آترزی یا آنوس ایمپرفوره، که در آن دریچه مقعد به طور کامل توسعه نیافته یا بسته است. یکی از نشانه‌های این وضعیت در نوزادان، یبوست مداوم و مزمن است که می‌تواند نگرانی‌هایی را برای مادران به همراه داشته باشد.
در چنین مواردی، مراجعه به یک متخصص کولورکتال یا پزشک اطفال برای بررسی و تشخیص دقیق ضروری است. درمان به موقع می‌تواند به جلوگیری از عوارض بلندمدت کمک کند و به نوزاد اجازه می‌دهد تا یک زندگی سالم‌تری داشته باشد.
طبق آمار از هر ۴۰۰۰ نوزاد تازه متولد شده، یکی از آنها به تنگی مقعد دچار است.
علائم تنگی مقعد
مانند هر بیماری دیگر، تنگی رکتوم یا مقعد دارای نشانه‌های ویژه‌ای است که شناسایی و پیگیری آنها می‌تواند در تسریع فرآیند درمان بیماری موثر باشد.
پیش از پرداختن به نشانه‌های خاص این بیماری، لازم است اشاره شود که علائم این بیماری ممکن است با دیگر بیماری‌های مقعدی نظیر یبوست، هموروئید یا حتی سرطان مقعد اشتباه گرفته شوند. بنابراین، در صورت مشاهده هر یک از علائم زیر، مراجعه به پزشک برای تشخیص دقیق و جداسازی این بیماری از سایر اختلالات مشابه توصیه می‌شود.
- اسهال
- یبوست
- زور زدن هنگام دفع
- مدفوع نازک
- خونریزی در مدفوع
- بروز درد هنگام دفع
تنگی مقعد عمدتاً بر اسفنکتر داخلی (غیرارادی) تأثیر می‌گذارد، نه بر اسفنکتر خارجی که تحت کنترل ارادی فرد است.
نحوه تشخیص تنگی مقعد چیست؟
همانطور که گفتیم در بسیاری از مواقع تنگی مقعد با شقاق در این ناحیه (پارگی‌های کوچک و دردناک) اشتباه گرفته می‌شود. گاهی حتی فرد ممکن است این مشکل را با یبوست اشتباه بگیرد؛ این به دلیل علائم کاملاً مشابه است که میتوانند تشخیص را هم برای بیمار و هم پزشک دشوار کنند.
در اینجا به معرفی روش های تشخیص این بیماری میپردازیم:
- معاینه فیزیکی
- کولونوسکوپی
- مانومتری مقعد
- بیوپسی
- سونوگرافی مقعد
- ام آر آی یا سی تی اسکن
- تغییر وضعیت اجابت مزاج مثل باریک شدن مدفوع و یا گلوله گلوله شدن آن
درمان
گزینه‌های درمانی غیرجراحی برای تنگی مقعد، مانند روش‌های طب سنتی یا درمان‌های گیاهی، محدود هستند. این به دلیل این است که معمولاً برای رفع این وضعیت نیاز به برداشتن اسکار یا علت اصلی تنگی مقعد از طریق جراحی است. با این حال، در ادامه به توضیح مجموعه روش‌هایی که برای درمان این بیماری به کار گرفته می‌شوند، خواهیم پرداخت:
درمان خانگی
درمان خانگی برای تنگی مقعد شامل چندین روش است که می‌تواند در کاهش علائم کمک‌کننده باشد:
- استفاده از مکمل‌های فیبر: مکمل‌های فیبر میتوانند به نرم کردن مدفوع و تسهیل فرآیند دفع کمک کنند.
- نرم‌کننده‌های مدفوع و ملین‌های نرم‌کننده: این داروها میتوانند به رفع یبوست و کاهش فشار بر رکتوم کمک کنند.
- رژیم غذایی غنی از فیبر: مصرف غذاهایی مانند میوه‌ها، سبزیجات، و غلات کامل می‌تواند به بهبود عملکرد روده کمک کند.
- نوشیدن آب کافی: حداقل ۸ لیوان آب در روز توصیه می‌شود تا به نرم‌سازی مدفوع و پیشگیری از یبوست کمک کند.
- انجام ورزش و فعالیت بدنی: حداقل ۳۰ دقیقه ورزش روزانه می‌تواند به بهبود گردش خون و عملکرد روده کمک کند.
- استفاده از حمام‌های گرم: گاهی اوقات حمام‌های گرم می‌تواند به کاهش درد و ناراحتی ناشی از تنگی مقعد کمک کند.
روش‌های خانگی میتوانند در کاهش علائم کمک‌کننده باشند اما درمان قطعی محسوب نمیشوند، اما در صورت عدم بهبود یا وخامت علائم، مراجعه به پزشک برای درمان تخصصی ضروری است.
جراحی لیزر تنگی مقعد
جراحی تنگی مقعد با استفاده از لیزر به عنوان یک روش کم تهاجمی و نوآورانه برای درمان تنگی مقعد محسوب می‌شود. در این روش، از پرتوهای دقیق لیزر برای برطرف کردن بافت اسکار و باز کردن کانال مقعدی استفاده می‌شود. این فرآیند، که معمولاً با بی‌حسی موضعی انجام می‌گیرد، به پزشک امکان می‌دهد با دقت بالا و خونریزی کمتری نسبت به جراحی‌های سنتی، به درمان بپردازد. به دلیل طبیعت کم تهاجمی این روش، زمان بهبودی معمولاً کوتاه‌تر بوده و خطر عفونت نیز کمتر است. این روش، گزینه مناسبی برای بیمارانی است که به دنبال یک درمان موثر با عوارض کمتر و زمان بهبودی سریع‌تر هستند. با این حال، تصمیم‌گیری برای انتخاب این روش باید با مشاوره دقیق با پزشک متخصص انجام شود.
روش های رایج دیگر جراحی که برای درمان تنگی مقعد به کار گرفته می شوند به شرح زیر می باشد:
- آنوپلاستی، جراحی است که با هدف بازسازی مقعد انجام می‌شود.
- اسفنکتروتومی، جراحی است که شامل برش عضله اسفنکتر داخلی برای کاهش تنش انجام می‌شود.
زمانی که افراد به یکی از بیماری های بواسیر، شقاق یا فیستول دچار هستند میتوانند با روش های طب سنتی از پیشرفت عارضه جلوگیری کنند در غیراینصورت تنگی مقعد ناشی از اختلال در ماهیچه های اسفنکتر است و روش های سنتی تاثیری روی آن ندارند.
بیشتر بخوانید: شقاق چیست؟
پس از درمان چه مراقبت هایی لازم است؟
بعد از جراحی یا استفاده از لیزر برای درمان تنگی مقعد، رعایت دقیق مراقبت‌های پس از درمان بسیار مهم است. در زیر به برخی از اقداماتی که باید برای کسب بهترین نتایج از درمان خود انجام دهید، اشاره شده است:
- نوشیدن آب کافی در طول روز
- مصرف رژیم حاوی فیبر و سبزیجات در کنار غذا
- رعایت بهداشت ناحیه مقعد
- عدم جابجا کردن اجسام سنگین
- استفاده درست و به موقع از داروهای تجویز شده
- استفاده از بالشت های دوناتی شکل
سوالات متداول
