تکنیک ERCP یک روش بررسی، تشخیص و درمان در سیستم گوارش است که با استفاده از یک آندوسکوپ انعطاف‌پذیر و با بکارگیری تصاویر اشعه ایکس امکان معاینه مجاری صفراوی که در ارتباط با کبد، کیسه صفرا و پانکراس قرار دارد را فراهم می‌آورد.
آندوسکوپ از دهان وارد شده و به آرامی به سمت گلو و در ادامه به داخل مری، معده و دوازدهه هدایت می‌شود. این پیشروی تا جایی ادامه دارد که مجاری از پانکراس و کیسه صفرا به دوازدهه تخلیه می‌شوند.
روش ERCP می‌تواند عوارض مشخصی را نیز در حین معاینه درمان کند. به علاوه اگر رشد غیر معمولی مشاهده شود، ابزاری وجود دارد که می‌توان از طریق آندوسکوپ به داخل بدن ارسال کرد تا نمونه‌ای از بافت را برای انجام آزمایش‌های بیشتر تهیه کند (بیوپسی).
اگر سنگ کیسه صفرا در مجرای مشترک صفراوی مشاهده شود، جراح می‌تواند در برخی شرایط سنگ را به وسیله ابراز ورودی از طریق آندوسکوپ خارج کند. همچنین اگر ناحیه‌ای از مجرای صفرا باریک شده باشد از طریق شبکه‌ای توری (Wire-Mesh) و یا یک لوله پلاستیکی که از طریق آندوسکوپ وارد می‌شود، می‌تواند مجدداً به حالت اولیه باز شود.
عناوین مطالب
کاربردهای ERCP
ERCP برای مقاصد درمانی زیر کاربرد دارد:
خارج کردن سنگهای مجرای مشترک صفراوی (کلودوک)
خارج کردن سنگ های مجرای پانکراس
گشادکردن تنگی ها خوش خیم مجرای مشترک صفراوی و مجرای پانکراس
تعبیه استنت در تنگی های خوش خیم و یا بد خیم مجرای مشترک صفراوی
تعبیه استنت در مجرای پانکراس
تنگی استنت در مجرای مشترک صفراوی که بعلت اثر فشاری توده های بیرونی مسدود شده باشد.
تهیه نمونه های بافتی( بیوپسی ) از توده های اطراف آمپول واتر و مجرای مشترک صفراوی
مهمترین کاربرد ERCP
یکی از مهمترین و شایعترین کاربردهای ERCP خارج کردن سنگ های مجرای مشترک صفراوی (کلودوک) است.
حدود ۱۵-۱۰ درصد بیماران مبتلا به سنگهای کیسه صفرا ، دارای سنگ یا سنگهای مجرای مشترک صفراوی نیز هستند که ممکن است، قبل ، حین یا بعد از عمل جراحی کیسه صفرا تشخیص داده شوند. صرفنظر از زمان تشخیص ، سنگ مجرای کلودوک به خاطر عوارض بالقوه ای که می تواند ایجاد کند(مثل تنگی ، التهاب و بدخیمی ) باید از این مجرا خارج گردد.
در صورتی که وجود سنگ کلودوک هنگام جراحی تشخیص داده شود، جراح می تواند همزمان اقدام به خارج کردن سنگ نماید در غیر اینصورت ERCP بهترین روش برای خارج کردن سنگ کلودوک می باشد.
در این روش بعد از قرار گرفتن کانال کار دستگاه آندوسکوپ ERCP در مقابل آمپول واتر ، از طریق کاتتر یا اسفنگتروتوم وارد مجرای کلودوک شده و بعد از تزریق ماده حاجب و گرفتن عکس از مجاری با اشعه X، محل و اندازه سنگ مشخص می شود. سپس بوسیله اسفنگتروتوم و با استفاده از جریان الکتریکی ،اسفنگتر آمپول واتر به اندازه کافی برش داده شده و سپس با استفاده از یک بالون خروج سنگ یا یک نوع سبد مخصوص (BASKET) سنگ از مجرا خارج می گردد در صورتی که سنگ بزرگ باشد (بزرگتراز۱۵mm) لازم است قبل از خارج کردن با استفاده از یک وسیله مخصوص به نام لیتوتریپتور یا سنگ شکن آنرا به قسمتهای کوچکتر شکسته و سپس اقدام به خارج نمودن آنها نمود.
اهداف ERCP
روش درمانی ERCP می‌تواند در موارد زیر انجام گیرد:
تشخیص دردهای شکمی یا زردی
یافتن سنگهای کیسه صفرا و یا بیماری‌های کبدی، مجاری صفراوی و پانکراس
برداشتن سنگهای کیسه صفرا از مجاری صفراوی؛ در مواردی که مشکلی مانند گرفتگی مجرا، التهاب یا عفونت در مجاری صفراوی یا پانکراس رخ داده باشد.
باز کردن مجرای صفراوی باریک شده و وارد کردن مسیری برای تخلیه صفرا
نمونه‌برداری برای انجام آزمایش (بیوپسی)
اندازه‌گیری فشار داخل مجاری صفراوی (مانومتری)
عوارض احتمالی استفاده از ERCP
از آنجائیکه ERCP یک روش تهاجمی است ، در حدود ده درصد موارد می تواند منجر به عوارض مهمی شود. مثل
التهاب لوزالمعده ( پانکراتیت)
خونریزی
التهاب یا عفونت مجاری صفراوی (کلانژیت)
پارگی روده
پارگی مجاری صفراوی
به همین جهت در حال حاضر انجام این عمل برای مقاصد تشخیصی ممنوع بوده و فقط در مواردی که نیاز به اقدامات درمانی همزمان مثل خارج کردن سنگ یا برطرف نمودن تنگی و انسداد وجود دارد انجام می شود.
برای مقاصد تشخیصی MRCP که یک روش تصویر برداری رادیولوژیک دقیق و بدون عارضه از مجاری است به کار می رود.
کاهش عوارض ERCP
برای اجتناب از بروز و یا کاهش عوارض ، توصیه شده است که ERCP:
اولا حتماً توسط یک آندوسکوپیست ماهر و در یک مرکز مجهز و در زمان مناسب انجام شود.
ثانیا فقط در مواردی که نیاز به اقدام درمانی وجود دارد انجام گردد.
ثالثا در انتخاب بیماران دقت کافی بعمل آید .
روش انجامERCP
عملیات ERCP باید در یک مرکز درمانی مجهز و توسط پزشکی که دوره‌های تخصصی این تکنیک را گذرانده باشد، انجام شود.
بیماران بی‌حسی موضعی را از طریق اسپری بر روی گلو و یا با استنشاق دریافت می‌کنند. ماده بی‌حسی، گلو را تحت تأثیر قرار داده و رفلکس گَگ (Gag Reflex) را آرام می‌سازد.
در صورت نیاز به مسکن، یک سوزن وریدی از دست وارد می‌شود. در حین انجام فرآیند علائم حیاتی بیمار بررسی شده تا اثر مسکن‌ها مشاهده شود.
در حین ERCP بیمار به پشت یا به یک طرف بر روی تخت اشعه ایکس خوابانده می‌شود. پزشک یک آندوسکوپ را از مری به پایین می‌فرستد. تصاویر دریافت شده از طریق دوربین متصل به آندوسکوپ، بر روی مانیتور نشان داده می‌شود. همچنین جهت متورم شدن معده و سهولت معاینات پزشک، از طریق آندوسکوپ هوا به داخل معده بیمار پمپ می‌شود.
معایب روش درمانی ERCP
بیمارانی که شرایط انجام ERCP را ندارند :
۱. بیمارانی که حساسیت به داروهای بیهوشی و یا ماده حاجب دارند.
۲. بیمارانی که اختلال انعقادی دارند یا داروهای ضد انعقاد مثل آسپرین یا وارفارین و… مصرف می کنند.
۳. بیمارانی که بیماری پیشرفته قلبی ریوی دارند.
۴. بیمارانی که در مسیر مری، معده و یا اثنی عشر ، انسداد خوش خیم و یا بد خیم دارند.
۵. بیمارانی که زخم های عمیق و بزرگ اثنی عشر دارند.
۶. در مواردی که بیمار قبلاً عمل جراحی معده یا اثنی عشر انجام داده ، انجام ERCP ممکن است دشوار و یا غیر ممکن باشد .
