یبوست(به انگلیسی :constipation)، که یکی از شایع‌ترین مشکلات گوارشی است، به حالتی گفته میشود که در آن فرد به ندرت یا با سختی اجابت مزاج دارد. این وضعیت زمانی رخ می‌دهد که حرکت مدفوع در روده‌ها کند و نامنظم شود، به طوری که مدفوع بیش از حد در روده باقی می‌ماند و آب بیشتری از آن جذب بدن میشود، در نتیجه، مدفوع خشک و سفت میشود.
اگرچه یبوست به خودی خود یک مشکل حاد به حساب نمی‌آید، اما می‌تواند ناراحتی و اختلال در کیفیت زندگی روزمره ایجاد کند. اکثر افراد در زمانی از زندگی خود با این مسئله روبرو می‌شوند.
میزان طبیعی حرکات روده بین افراد متفاوت است. برخی افراد ممکن است روزانه چندین بار دفع داشته باشند، در حالی که برای برخی دیگر، چند بار در هفته طبیعی است. اما به طور کلی، اگر فردی بیش از سه روز دفع نداشته باشد، این وضعیت به عنوان یبوست تلقی میشود. در این حالت، مدفوع به مرور زمان سفت‌تر شده و عبور آن از روده دشوارتر می‌گردد، که می‌تواند به ناراحتی و گاهی درد منجر شود.
بیشتر بخوانید: بواسیر چیست؟
بهترین راهکار برای پیشگیری ویا حتی رفع یبوست، تغییر در روش زندگی است.
عناوین مطالب
- 1 یبوست مزمن چیست؟
- 2 دلایل ابتلا به یبوست چیست؟
- 3 علائم یبوست چیست؟
- 4 ارتباط یبوست و رژیم لاغری چیست؟
- 5 تست های آزمایشگاهی تشخیص یبوست چیست؟
- 6 چه زمانی یبوست خطرناک است؟
- 7 راه های درمان یبوست چیست؟
- 8 درمان دارویی یبوست چیست؟
- 9 آیا یبوست شدید با جراحی ممکن است؟
- 10 علت خشکی مزاج در نوزادان و کودکان چیست؟
- 11 علت یبوست در دوران بارداری چیست؟
- 12 راه های پیشگیری از خشکی مزاج چیست؟
- 13 عوارض درمان نکردن یبوست چیست؟
یبوست مزمن چیست؟
یبوست مزمن، در مقایسه با یبوست معمولی که ممکن است به صورت گاه به گاه رخ دهد، یک مشکل گوارشی پایدار و طولانی‌مدت است. این حالت زمانی رخ می‌دهد که فرد به طور مداوم یا برای دوره‌های طولانی با مشکلات مربوط به دفع مواجه باشد. یبوست مزمن می‌تواند تأثیر منفی بر کیفیت زندگی روزمره داشته باشد و ممکن است باعث شود فرد برای دفع مدفوع به خود فشار بیش از حد وارد کند.
در حالی که یبوست معمولی معمولاً با تغییرات ساده در سبک زندگی و رژیم غذایی قابل حل است، یبوست مزمن ممکن است نیاز به رویکردهای درمانی پیچیده‌تری داشته باشد و گاهی اوقات، علت دقیق آن شناسایی نمی‌شود. این وضعیت می‌تواند همراه با درد شکم و ناراحتی شدید باشد و در برخی موارد، بررسی و درمان تخصصی توسط پزشک متخصص گوارش لازم است. یبوست مزمن نه تنها بر جسم فرد تأثیر می‌گذارد، بلکه می‌تواند تأثیرات روانی نیز داشته باشد، به ویژه اگر برای مدت طولانی ادامه یابد.
یبوست مزمن در بین افراد سالخورده، به ویژه کسانی که بیش از ۶۰ سال سن دارند، بسیار رایج است. بر اساس مطالعات انجام شده در مراکز نگهداری سالمندان، حدود نیمی از این جمعیت با یبوست مزمن دست و پنجه نرم می‌کنند.
دلایل ابتلا به یبوست چیست؟
یبوست یکی از مشکلات رایج گوارشی است که می‌تواند دلایل متعددی داشته باشد. عوامل متفاوتی از جمله شیوه زندگی، عادات غذایی، و عملکرد فیزیولوژیک بدن در ایجاد این وضعیت نقش دارند. هر فردی بر اساس عادات غذایی خاص خود و نحوه عملکرد دستگاه گوارشش ممکن است به یبوست مبتلا شود. علاوه بر این، گاهی اوقات دلایلی فراتر از مسائل غذایی ممکن است در ابتلا به یبوست نقش داشته باشند. برخی از این علائم عبارتند از :
- کمبود مایعات و آب
- رژیم غذایی کم فیبر
- کم تحرکی
- بارداری
- مقاومت در برابر احساس دفع مدفوع
- مصرف برخی داروها
- استرس و مشکلات روحی-روانی
- مشکل در اعصاب یا ماهیچه های دستگاه گوارش
- کم کاری تیروئید، که به آن هیپوتیروئیدی می گویند
- یبوست ناشی از ناهماهنگی عضلات لگن و مقعد
- یبوست ناشی از کندی حرکت روده
این عوامل نشان می‌دهند که یبوست می‌تواند نتیجه ترکیبی از عوامل مختلف باشد و درمان آن نیازمند توجه به کلیه جنبه‌های زندگی و سلامت فرد است.
علائم یبوست چیست؟
اگر به یبوست مبتلا شوید، ممکن است علائمی را تجربه کنید که در مردان، زنان و سالمندان به طور عمده مشابه هستند. این علائم عبارتند از:
- دفع کم
- خشکی در مدفوع
- دشواری در دفع
- عفونت روده
- بی اختیاری ادرار
- احساس نفخ
کاهش فعالیت بدنی در زندگی مدرن و محدودیت‌های فضاهای بسته باعث افزایش یبوست در افراد، حتی کودکان، شده است. بنابراین، اختصاص دادن زمانی در روز برای نرمش، پیاده‌روی، و ورزش‌های مورد علاقه می‌تواند مفید باشد.
ارتباط یبوست و رژیم لاغری چیست؟
شاید در نگاه اول ارتباط بین این بیماری و رژیم لاغری بی‌ربط به نظر برسد و برای بسیاری از افراد این تصور وجود داشته باشد که رژیم لاغری به هیچ وجه نمی‌تواند منجر به یبوست شود. اما واقعیت این است که یکی از دلایل شایع یبوست، دقیقاً رژیم‌های لاغری است. از این رو، توصیه میشود که از گرفتن رژیم‌های خودسرانه و بدون مشورت با متخصص تغذیه پرهیز شود.
دلیل اصلی این امر به تغییراتی که در رژیم غذایی فرد حین رژیم لاغری رخ می‌دهد، باز می‌گردد. اغلب افراد در تلاش برای کاهش وزن، مصرف کالری را به شدت کاهش می‌دهند و در نتیجه، ممکن است مقدار کافی فیبر و مایعات را دریافت نکنند. فیبر نقش مهمی در حفظ سلامت دستگاه گوارش دارد و به حرکت منظم مدفوع در روده‌ها کمک می‌کند. در صورتی که رژیم غذایی فاقد میزان کافی فیبر باشد، احتمال بروز یبوست افزایش می‌یابد.
علاوه بر این، در رژیم‌های لاغری که مصرف مایعات به اندازه کافی در نظر گرفته نشده باشد، احتمال خشکی و سفت شدن مدفوع وجود دارد که این خود موجب یبوست میشود. به همین دلیل، در هنگام اجرای یک رژیم لاغری، توجه به تعادل و تنوع در تغذیه و حفظ میزان مناسب مصرف مایعات و فیبر امری حیاتی است تا از بروز مشکلات گوارشی مانند یبوست جلوگیری شود.
تست های آزمایشگاهی تشخیص یبوست چیست؟
- آندوسکوپی: در این روش یک لوله کوچک مجهز به دوربین به داخل روده بزرگ فرستاده میشود تا وضعیت روده و هرگونه بافت نامنظمی را بررسی کند.
- تصویربرداری: تصویربرداری یک روش تشخیصی است که از فناوری‌های مختلف مانند اشعه X، MRI، و سونوگرافی برای ایجاد تصاویر دقیق از ساختارها و عملکرد داخلی بدن استفاده می‌کند.
- سینتی گرافی: سینتی‌گرافی یک روش تصویربرداری پزشکی است که با استفاده از مواد رادیواکتیو برای تولید تصاویر دقیق از عملکرد اندام‌ها و بافت‌های داخلی بدن به کار می‌رود.
- آزمایش رکتوم و مقعد: آزمایش رکتوم و مقعد شامل بررسی دقیق مقعد و رکتوم توسط پزشک برای تشخیص مشکلات گوارشی و روده‌ای است.
- مانومتری آنورکتال: یک روش تشخیصی است که برای اندازه‌گیری فشار داخل ماهیچه‌های رکتوم و مقعد به کار می‌رود. این روش در تشخیص علل خشکی مزاج مفید است، زیرا به پزشکان امکان می‌دهد تا عملکرد و هماهنگی ماهیچه‌های دخیل در فرآیند دفع را ارزیابی کنند.
- تست خروج بالن: تست خروج بالن، که یک روش تشخیصی است، شامل پر کردن یک بالن با آب در داخل رکتوم و سپس تشویق بیمار به دفع بالن، به منظور ارزیابی عملکرد ماهیچه‌های دفعی است.
- دفکوگرافی: در این روش، ابتدا یک ماده کنتراست به داخل رکتوم تزریق میشود که معمولاً دارای بافتی شبیه به مدفوع است. سپس، با استفاده از تکنیک‌های تصویربرداری مانند اشعه ایکس یا ام‌آر‌آی، تصاویری از فرآیند دفع مدفوع ضبط میشود.
چه زمانی یبوست خطرناک است؟
یبوست زمانی خطرناک است که با علائم نگران‌کننده‌ای مانند درد شکمی شدید، احساس پری بدون توانایی دفع گاز یا مدفوع همراه باشد. در چنین شرایطی، باید فوراً به پزشک یا پرستار خود مراجعه کنید. علاوه بر این، اگر یبوست با تهوع، استفراغ، خونریزی از مقعد، سرگیجه، و ضعف عمومی همراه شود، خوددرمانی می‌تواند بسیار خطرناک باشد و بنابراین، باید به سرعت به یک متخصص گوارش مراجعه کرد.
راه های درمان یبوست چیست؟
اولین گام در درمان یبوست، توجه به شدت و دفعات آن است. اگر یبوست به حدی شدید نیست که باعث شقاق، درد نشیمنگاه، کاهش وزن ناگهانی، خونریزی مدفوعی، تب یا ضعف عمومی شده باشد، ممکن است استفاده از روش‌های درمانی خانگی کارساز باشد. این شیوه‌های درمانی شامل تغییرات در سبک زندگی مانند افزایش مصرف مایعات، انجام فعالیت‌های ورزشی منظم و تنظیم رژیم غذایی است.
با این حال، در برخی موارد یبوست ممکن است نشانه‌ای از مشکلات جدی‌تر باشد، مانند انسداد روده. انسداد روده می‌تواند خطرناک باشد و گاهی اوقات خود انسداد روده می‌تواند دلیل یبوست باشد. در این شرایط، مراجعه به پزشک و دریافت تشخیص دقیق و درمان مناسب حائز اهمیت است.
در ادامه به معرفی روش های درمان این بیماری میپردازیم.
درمان خانگی یبوست یا خشکی مزاج چیست؟
درمان خانگی می‌تواند شامل تغییراتی در سبک زندگی و رژیم غذایی باشد که به شرح زیر است:
- افزایش مصرف مایعات
- رژیم غذایی سرشار از فیبر
- ورزش منظم
- نظم در زمان دفع
- مصرف دانه‌های پرفیبر مانند دانه‌های چیا و دانه‌های کتان
- کاهش مصرف غذاهای فرآوری شده و پرچرب
- مصرف مواد غذایی حاوی پروبیوتیک
- استفاده از روغن‌های طبیعی
این روش‌ها برای یبوست‌های خفیف تا متوسط مناسب هستند و در صورتی که بیماری شدید یا مزمن باشد، مشورت با پزشک ضروری است.
مصرف غذاهای فیبردار باعث می شود که مدفوع حجیم و نرم شود اما باید توجه داشت که افزایش مصرف غذاهای فیبردار باید به آهستگی صورت گیرد تا بدن به آنها عادت کند در غیر این صورت ، فرد دچار نفخ شکم و دل پیچه خواهد شد.
درمان گیاهی و سنتی خشکی مزاج چیست؟
درمان یبوست، یکی از مسائل رایج در زمینه سلامت گوارشی است که می‌تواند به روش‌های مختلفی انجام شود. هم طب مدرن و هم طب سنتی راهکارها و توصیه‌هایی برای مقابله با این مشکل ارائه می‌دهند که بسته به شدت و علت این بیماری، ممکن است متفاوت باشد. در حالی که طب مدرن بر مکانیزم‌های بیولوژیک و دارویی تاکید دارد، طب سنتی رویکردهای جامع‌تری را شامل تغییر سبک زندگی، تغذیه و روش‌های طبیعی پیشنهاد می‌کند.
- مصرف روزانه میوه و سبزیجات
- مصرف مرتب مایعات
- جویدن زیاد غذا
- پرهیز از خوابیدن بلافاصله پس از خوردن غذا
- ورزش و پیاده روی را در برنامه روزانه خود داشته باشید
- مصرف خاک شیر
- برگ سنا
- روغن زیتون
- استفاده از دمنوش های گیاهی
- روغن کرچک
این روش‌ها برای یبوست‌های خفیف تا متوسط مناسب هستند و در صورتی که یبوست شدید یا مزمن باشد، مشورت با پزشک ضروری است.
درمان دارویی یبوست چیست؟
درمان دارویی یکی از راهکارهای موثر برای کنترل و رفع این مشکل گوارشی است، به خصوص زمانی که روش‌های تغییر سبک زندگی و تغذیه‌ای کافی نباشند یا در موارد شدیدتر نیاز به مداخله فوری باشد. داروهای مورد استفاده برای درمان یبوست می‌توانند شامل ملین‌ها، داروهای تحریک کننده روده، نرم کننده‌های مدفوع و داروهای حجم‌دهنده باشند. هر یک از این دسته‌ها مکانیسم‌های متفاوتی دارند و بر اساس نیاز بیمار و توصیه پزشک تجویز می‌شوند.
- قرص بیزاکودیل
- مسهل ها
- شربت آلومینیوم ام ج
- پماد درمان زخم مقعدی در اثر یبوست
- آمپول متیلنالترکسون
- شیاف بیزاکودیل
- قطره دایمتیکون
برخی داروهای قلبی ( آدالات ) ، قرص کلسیم ، داروهای کدئین دار ،شربتهای آنتی اسید ، قرص آهن و داروهای ضدافسردگی از جمله داروهایی هستند که می توانند باعث یبوست شوند .
آیا یبوست شدید با جراحی ممکن است؟
در موارد خاص که یبوست شدید است و به درمان‌های دارویی یا تغییرات سبک زندگی پاسخ نمی‌دهد، جراحی ممکن است یک گزینه باشد. جراحی معمولاً برای مواردی در نظر گرفته میشود که بیماری به دلیل مشکلات ساختاری یا عملکردی در روده ایجاد شده باشد، مانند:
- انسداد روده: که ممکن است نیاز به جراحی برای برطرف کردن انسداد داشته باشد.
- بیماری های روده ایی: مانند بیماری کرون یا کولیت اولسروز که ممکن است جراحی برای برداشتن بخش آسیب‌دیده روده لازم باشد.
- بیماری هیرشپرونگ: که در آن بخشی از روده بزرگ فاقد اعصاب عادی است و ممکن است نیاز به جراحی برای برداشتن بخش مبتلا داشته باشد.
- رکتوسل یا پرولاپس رکتوم: که ممکن است نیاز به جراحی برای ترمیم یا تقویت دیواره‌های رکتوم داشته باشد.
علت خشکی مزاج در نوزادان و کودکان چیست؟
یبوست در نوزادان اغلب یک مشکل موقت است و معمولاً زمانی رخ می‌دهد که تغییراتی در رژیم غذایی کودک ایجاد شود، مانند عدم هضم صحیح غذاها. این مشکل معمولاً هنگام افزودن غذاهای جامد به برنامه غذایی کودک یا در زمان تغییر از شیر مادر به شیر خشک مشاهده میشود. این تغییرات می‌توانند تأثیراتی بر سیستم گوارشی نوزاد داشته باشند که منجر به بروز یبوست می‌گردد.
یبوست در کودکان ممکن است موجب بروز دردهای شکمی، بی‌اشتهایی و بی‌قراری کودک شود. در شرایطی هم ممکن است کودک به دلیل دردناک بودن دفع، جلوی آن را بگیرد؛ مثلا، ممکن است شیرخوار پایش را سیخ کرده و به خودش فشار بیاورد، یا در سنین بالاتر، نوک پا راه برود و به خودش فشار بیاورد تا جلوی دفع را بگیرد. اگر والدین متوجه چنین شرایطی نشوند، آب مدفوع جذب شده و یبوست تشدید میشود؛ در نتیجه، دفع بعدی دردناک‌تر خواهد بود. بنابراین نکته مهم این است که این چرخه معیوب را متوقف کنیم.
علت یبوست در دوران بارداری چیست؟
در دوران بارداری، یکی از دلایل رایج یبوست، افزایش سطح هورمون پروژسترون است. این هورمون باعث شل شدن ماهیچه‌های روده میشود، که در نتیجه مواد غذایی و زائدات به آرامی در طول دستگاه گوارش حرکت می‌کنند و این امر منجر به یبوست می‌گردد. همچنین، در برخی موارد، تجویز مکمل‌های آهن می‌تواند به کاهش یبوست کمک کند، چرا که آهن خود می‌تواند عاملی در بروز یبوست باشد. بنابراین، توصیه میشود که زنان باردار برای کمک به پیشگیری و مدیریت یبوست، مقدار زیادی آب در طول روز مصرف کنند.
آیا یبوست باعث سقط جنین میشود؟
یبوست و فشار ناشی از تلاش برای دفع مدفوع نمی‌تواند به طور مستقیم منجر به سقط جنین شود. علی‌رغم اینکه فشار حاصل از یبوست ممکن است نگرانی‌هایی در مورد سلامت جنین ایجاد کند، مطالعات نشان داده‌اند که چنین فشاری برای جنین زیان‌آور نیست. هرچند یبوست ممکن است برای مادر ناراحت‌کننده باشد، اما تاثیر مستقیمی بر سلامت جنین ندارد و نباید موجب ایجاد استرس شود.
روش های درمان جهت رفع یبوست در بارداری
اگر چه گزینه‌های متنوعی برای تسکین یبوست موجود است، از قرص‌های بدون نسخه گرفته تا روش‌های طبیعی و خانگی، با این حال، بسیار مهم است که توجه داشته باشیم زنان باردار به دلیل محدودیت‌ها و نیازهای خاص خود نمی‌توانند از تمامی این روش‌ها بهره‌مند شوند. برای تأمین سلامتی مادر و جنین، استفاده از روش‌های درمانی باید با احتیاط و بر اساس دانش پزشکی صورت گیرد. در ادامه، به بررسی روش‌های ایمن و تأیید شده برای تسکین یبوست در زنان باردار خواهیم پرداخت.
- ملین‌های حجم‌دهنده: این دسته از داروها، مانند پودر پسیلیوم، متیل سلولز، و پلی‌کربوفیل، به افزایش جذب آب توسط مدفوع کمک می‌کنند. نتیجه این فرآیند ایجاد مدفوعی بزرگتر و نرم‌تر است که دفع آن سریع‌تر و راحت‌تر صورت می‌گیرد. این مکانیسم مشابه اثر فیبرهای غذایی است.
- ملین‌های روان‌کننده: این نوع داروها یک لایه لغزنده به سطح مدفوع اضافه می‌کنند تا دفع آن راحت‌تر شود. یکی از مثال‌های این دسته از ملین‌ها، شیاف گلیسیرین است.
- ملین‌های اسمزی: این داروها نه تنها به جذب بیشتر آب در روده‌ها کمک می‌کنند تا مدفوع نرم‌تر شود، بلکه در تحریک انقباضات روده برای دفع سریع‌تر مدفوع نیز موثرند. با این حال، مصرف بیش از حد این نوع ملین‌ها، مانند پلی‌اتیلن گلیکول و هیدروکسید منیزیم، می‌تواند به نفخ و گرفتگی شکم منجر شود.
از مصرف مواد غذایی حاوی روغن های معدنی در دوران بارداری پرهیز کیند زیرا جذب مواد مغذی را کاهش می دهند.
چگونه میتوان از ابتلا به خشکی مزاج در دوران بارداری پیشگیری کرد؟
در دوران بارداری، مدیریت و پیشگیری از خشکی مزاج از اهمیت بالایی برخوردار است، زیرا این شرایط می‌تواند تاثیر مستقیمی بر رفاه و سلامت عمومی مادران باردار داشته باشد. برای حفظ سلامت گوارشی و کاهش خطر یبوست در این دوره حساس، رعایت راهکارهای زیر مفید است:
- افزایش مصرف مایعات
- غذای روزانه خود را به پنج یا شش وعده غذایی کوچک‌تر تقسیم کنید
- مصرف مواد غذایی سرشار از فیبر
- فعالیت بدنی منظم
- تنظیم برنامه زمانی برای دفع مدفوع
- اجتناب از مصرف غذاهایی که مواد نگه داردنده دارند
آمارها نشان می‌دهند که ابتلا به یبوست در دوران بارداری بسیار شایع است، به طوری که حدود سه چهارم زنان باردار با یبوست و دیگر اختلالات گوارشی در طول حاملگی خود مواجه می‌شوند.
راه های پیشگیری از خشکی مزاج چیست؟
از آنجاییکه که خشکی مزاج در بین اغلب مردم امریست شایع اما نباید به امید بهبودی خود بخود آن درمان آن را نادیده گرفت زیرا در صورت عدم رعایت برخی موارد ممکن است به بواسیر تبدیل شود. برخی از این نکات عبارتند از:
- مصرف مایعات فراوان
- مصرف ماست
- ملین ها
- مصرف داروهای مسهل
- پرهیز از بی تحرکی
- ماساژ در ناحیه معده در جهت عقربه های ساعت
- مصرف آبلیمو، آلو،انجیر، بادام
- محدود کردن مصرف شیر
- پرهیز از تاخیر در دفع
عوارض درمان نکردن یبوست چیست؟
عوارض ناشی از درمان نکردن خشکی مزاج می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- هموروئید
- شقاق مقعدی
- افتادگی رکتوم (رکتوسل)
- انسداد مدفوعی
- اختلال در عملکرد روده
- تاثیر بر کیفیت زندگی
- تاثیر بر سلامت روان
- خطر افزایش فشار خون
این مشکلات نشان می‌دهند که یبوست نه تنها یک مشکل ناراحت کننده است، بلکه می‌تواند تاثیرات جدی بر سلامت کلی فرد داشته باشد. بنابراین، در صورت تجربه یبوست مزمن یا شدید، مشورت با پزشک برای یافتن راه حل مناسب اهمیت دارد.
بیشتر بخوانید: شقاق چیست؟
سوالات متداول
