سرطان روده یکی از بیماری های شایع روده بزرگ است. روده بزرگ بخشی از دستگاه گوارش است که از انتهای روده باریک آغاز و به مقعد ختم می‌شود. روده بزرگ، دور تا دور روده کوچک را احاطه کرده و وظیفه آن تخمیر مواد زاید و دفع آنها از بدن است.
عناوین مطالب
سرطان روده بزرگ، سومین سرطان شایع دستگاه گوارش
سرطان روده‌بزرگ را شاید به جرأت بتوان سومین سرطان شایع در میان زنان و مردان و دومین علت مرگ و میر بیماران مبتلا به سرطان در آمریکا به شمار آورد. اما همین بیماری در صورت تشخیص زودهنگام به راحتی قابل درمان است.
سرطان روده بزرگ، بعد از سرطان ریه، دومین عامل مرگ‌های ناشی از سرطان است. این سرطان معمولا با ایجاد پولیپ‌هایی در دیواره روده به وجود می‌آید اما همه پولیپ‌های (برآمدگی) دیواره روده که بسیار هم شایع هستند، سرطانی نمی‌شوند.
شناخت علائم و چگونگی بروز این بیماری می‌تواند در تشخیص احتمالی مؤثر باشد. سرطان روده بزرگ از «پولیپ» یا همان رشد توده‌های خوش‌خیم در سطح داخلی روده آغاز می‌شود. توده‌ها زمانی ایجاد می‌شوند که خطایی در رشد سلول‌ها و ترمیم جدار داخلی روده‌ها رخ دهد.
بیشتر پولیپ‌های خوش‌خیم باقی می‌مانند ولی برخی قابلیت تبدیل به توده‌های بدخیم سرطانی را داشته و برداشتن زودهنگام آنها مانع از سرطانی شدنشان می‌شود.
بیشتر بخوانید: اطلاعات جامع درباره بیماری های روده
تشخیص سرطان روده
با بروز علائم، تومورهای ایجاد شده شروع به رشد کرده و درمان آنها دشوارتر می‌شود.
آزمایشات دوره‌ای بهترین راه تشخیص این بیماری به شمار می‌رود. به افراد بالای ۵۰ سال توصیه می‌شود که هر ۱۰ سال و با آزمایش «کولونوسکوپی» از سلامت روده بزرگ مطمئن شوند. در این روش، پزشک متخصص از طریق دوربینی بسیار کوچک قادر به مشاهده روده بزرگ از ناحیه مقعد خواهد بود. این آزمایش نه تنها تومورهای سرطانی را در ابتدای شکل گیری شناسایی می‌کند بلکه با خارج کردن پولیپ‌ها از بروز سرطان روده‌بزرگ نیز ممانعت می‌شود.
تشخیص و غربالگری سرطان روده
غربالگری یعنی جست‌وجوی سرطان در یک فرد سالم. اصول اولیه غربالگری شامل بدون عارضه بودن، مؤثر بودن، قابل‌تشخیص بودن، حداقل بودن نتایج مثبت و منفی و قابل تحمل بودن هزینه‌های آن است که آن را سخت می‌کند.
به گفته متخصصان، غربالگری سرطان روده بسیار مؤثر بوده است و پس از تحقیقات فراوان استاندارد شده و در بسیاری از کشورهای پیشرفته به‌صورت روتین انجام می‌شود.
روند و پیشرفت سرطان روده بسیار کند است و به‌تدریج پولیپ‌ها بدخیم می‌شود و از شروع پولیپ تا تبدیل شدن به یک پولیپ بدخیم ۱۰ سال طول می‌کشد و برداشتن آن ۹۰درصد سرطان را به تأخیر می‌اندازد. این بیماری ۹۰ درصد در سن پس از پنجاه سالگی بروز پیدا می‌کند.
رشد سرطان روده ممکن است سال‌ها به طول بینجامد و تشخیص به موقع آن شانس بهبودی را به‌طور چشمگیری افزایش می‌دهد. بنابراین، انجام تست‌های دوره‌ای در افرادی که در گروه پرریسک قرار دارند توصیه می‌شود. چندین تست گوناگون به این منظور موجود هستند:
آزمایش دیجیتال کولون (DRE) برای تشخیص سرطان روده
آزمایش موضعی توسط پزشک، تنها تومورهای بزرگ و قابل لمس را آشکار می‌کند.آزمایش وجود لخته خون در مدفوع با یک پروب نوری (سیگموئیدوسکوپ) که از انتهای روده بزرگ وارد شده، هر گونه پولیپ یا موارد غیرعادی را شناسایی می‌کند.
تشخیص سرطان روده از طریق آزمایش خون
وجود برخی از انواع خاص پروتئین‌ها در خون بیمار، علامت تومور است. سطوح بالای آنتی ژن Carcio embryonic در خون نشانه متاستاز اپیتلیوم غده‌ای است. این تست‌ها برای تشخیص سرطان پیشنهاد نمی‌شوند و کاربرد اصلی آنها در تعیین عود و بازگشت مجدد بیماری است.
سرطان روده باریک علائم و تشخیص
سرطان روده باریک علائم و تشخیص- سرطان روده باریک علائم و تشخیص
اکثر تومورهای روده تا مراحل پیشرفته بدون علامت هستند و حتی علائم دیررس آن برای این بیماری اختصاصی نیست و ممکن است در سایر بیماری‌های روده نیز مشاهده شوند. اغلب بیماران مبتلا به سرطان با علائم خونریزی و درد شکم و تغییر در اجابت مزاج مراجعه می کنند. از آنجا که علائم بر اساس محل تومور تفاوت دارد، باید به این نکته توجه شود که اغلب تومورهای قسمت چپ با درد، خونریزی، اسهال، دل پیچه و نفخ همراه هستند، در حالی که تومورهای قسمت راست روده، اغلب بی‌سر و صداتر و با ضعف، بی‌حالی، کم خونی و لاغری تظاهر پیدا می کنند.
علائم سرطان روده باریک
در سرطان روده باریک اغلب موارد درد شکم همراه با علائم زیر رخ می دهد:
- تهوع
- نفخ شکم
- کاهش اشتها
- خستگی
- کاهش وزن
- کم خونی ناشی از فقر آهن
- مشاهده خون در مدفوع یا استفراغ
- تهوع و استفراغ شدید به دلیل انسداد در روده کوچک رخ می دهد.
- زردی پوست : مجرای صفراوی مسدود می شود و سبب زرد شدن رنگ پوست می گردد.
نحوه تشخیص سرطان روده باریک
- در بیشتر موارد، پزشکان از باریوم برای تشخیص این سرطان استفاده می کنند.
- آندوسکوپی دستگاه گوارش در این موارد مفید می باشد .
- سی تی اسکن و یا سونوگرافی ناحیه شکم می تواند به تشخیص این سرطان کمک کند .
- کولونوسکوپی نیز به تشخیص توده های سرطانی مناطق پایین تر از روده باریک کمک می کند .
- در بسیاری از موارد، پزشکان آزمایش خون را پیشنهاد می دهند. در این آزمایش با بررسی تعداد گلبول های خونی، بروز کم خونی را بررسی می کنند.
- پزشکان با بررسی عوامل متعددی از جمله سابقه خانوادگی ابتلا به سرطان روده باریک سعی می کنند که عوامل وراثت را در انتقال این سرطان به فرد بررسی کنند.
- تست و مشاوره ژنتیک در خانواده‌هایی که به‌صورت وراثتی احتمال ابتلا به مواردی از سرطان کولون نظیر سرطان روده غیرپولیپی (HNPCC) یا پولیپ غده‌ای خانوادگی (FAP) را دارند، پیشنهاد می‌شود.
- به تازگی روش نوین «سی‌تی اسکن روده بزرگ» جایگزین «کولونوسکوپی» شده و متخصصان از این طریق نمایی سه بعدی از روده به دست می‌آورند. به این روش جدید «کولونوسکوپی مجازی» نیز می‌گویند که بدون وارد کردن دوربین به داخل بدن و تنها از طریق مقعد، قادر به رویت پولیپ‌های احتمالی و سایر ناهنجاری‌ها در روده بزرگ هستند.
- تشخیص سرطان روده با عکسبرداری
پیشگیری و درمان سرطان روده
سرطان روده بزرگ نیز اگر در مراحل اولیه تشخیص داده شود، قطعا قابل درمان است و بسته به میزان پیشرفت آن جراحی، شیمی درمانی و رادیوتراپی، هریک به تنهایی، یا به صورت ترکیبی از دو یا سه روش درمانی توصیه می‌شود.
میزان بقای عمر بیماران شدیداً به مرحله پیشرفت بیماری بستگی دارد. متأسفانه ۴۵ درصد بیماران در زمان تشخیص، در مرحله ۳ یا ۴ بیماری هستند که شانس زنده ماندن ۵ ساله این افراد زیر ۵۰ درصد است، حال آنکه اگر بیماری در مرحله یک تشخیص داده شود، احتمال نجات فرد تا ۹۵ درصد بالا می رود. این امر اهمیت تشخیص زودرس بیماری را بیش از پیش روشن می کند.
تاثیر محل قرار گرفتن تومورهای روده در درمان
علاوه بر مرحله بیماری، محل قرار گرفتن تومور نیز در میزان بقای بیمار تأثیرگذار است. تومور انتهای روده بدترین پیش آگهی را دارد حال آنکه معمولاً پیش آگهی موارد درگیری ناحیه روده عرضی بهتر است. وجود مایع شکمی نیز اغلب با پیش آگهی پایین همراه است.
در سال‌های اخیر، پس از چندین دهه سیر صعودی این بیماری در کشورهای غربی، اکنون به تدریج شیوع و مرگ و میر آن رو به کاهش گذاشته است و مهم ترین دلیل آن غربالگری با استفاده از تست‌های ژنتیک و برداشتن پولیپ‌ها، تشخیص زودرس و دقیق‌تر و درمان‌های مؤثرتر بوده است.
راه های پیشگیری از سرطان روده
جلوگیری از چاقی و کاهش مصرف روزانه نمک و چربی (مصرف روغن‌های مایع غیر اشباع مانند روغن زیتون، ذرت و آفتابگردون). گنجاندن میزان کافی کلسیم در برنامه غذایی روزانه، که مهمترین منبع آن سبزیجات تازه و سبز است.
تنظیم رژیم غذایی حاوی میوه و سبزیجات مختلف و انجام حرکات ورزشی، هر چند محدود، نقش مهمی در سلامت روده‌ها ایفا می‌کند.
اگر کسانی هستند که به هر دلیل قادر به خوردن سبزیجات خام نیستند، دقت داشته باشند که سبزیجات پخته هم همین تاثیر را دارد به شرط اینکه زمان پخت کوتاه، با آب کم و روی شعله ملایم پخته شوند.
اجتناب از مصرف سوسیس، کالباس و غذاهای دودی
با نخوردن غذاهای فرآوری شده به پیشگیری از سرطان روده بسیار کک خواهید کرد.
پیشگیری از سرطان روده با سبوس برنج
مصرف سبوس برنج می‌تواند از بروز سرطان روده بزرگ در افراد جلوگیری کند. خواص موجود در این ماده غذایی می‌تواند در جلوگیری از بروز سرطان روده بزرگ موثر باشد.
مواد موجود در سبوس برنج این ویژگی را دارد تا خاصیت ضد سرطانی داشته باشد به طور مثال از تکثیر سلول‌های سرطانی جلوگیری کند.
مواد موجود در سبوس برنج نه تنها از رشد سلول‌های سرطانی جلوگیری می‌کند بلکه در ارتقاء کارایی سلول‌های سالم نیز کمک کننده است و از آنجایی که برنج در بیشتر نقاط جهان در دسترس است گنجاندن سبوس آن در وعده‌های غذایی می‌تواند تاثیر چشمگیری بر سلامتی بخش اعظمی از جمعیت جهان داشته باشد.
چاقی و سرطان روده
چاقی، خطر ابتلا به سرطان‌هایی مانند روده بزرگ، کلیه و مری را افزایش می‌دهد. اگرچه هیچ ماده غذایی مشخصی نمی‌تواند خطر ابتلا به سرطان را کاهش دهد، اما می‌توان با کاربرد ترکیب مناسبی از مواد غذایی این خطر را کاهش داد.
ایجاد موازنه در رژیم غذایی
با مصرف دو سوم مواد غذایی گیاهی و حداکثر یک سوم مواد غذایی حیوانی، از جمله راهکارهای پیشگیری از خطر ابتلا به سرطان است.
استفاده ترکیبات مغذی موجود در میوه‌ها و سبزیجات
پررنگ‌تر بودن میوه و سبزی، نشانه بیشتر بودن مواد مغذی موجود در آن است. با پیروی از رژیم‌های غذایی حاوی سزیجات و میوه‌ها، خطر چاقی و تبعات بعدی آن مانند سرطان، بیماری‌های قلبی، عروقی و فشارخون کاهش می یابد.
ژنتیک و ابتلا به سرطان روده
پزشکان در یک آزمایش جدید دو ژن را شناسایی کرده‌اند که خطر ابتلا به سرطان روده را افزایش می‌دهند.
شناخت این دو ژن توجیه می‌کند که چرا برخی از خانواده‌ها خیلی بیشتر مستعد ابتلا به این سرطان هستند. این ژن‌ها از بدن والدین به کودک منتقل می‌شوند و خطر شکل‌گیری تومورهای روده را به میزان چشمگیری افزایش می‌دهند.
محققان با تصویربرداری از ژن های خانواده هایی که سابقه شدید ابتلا به سرطان روده داشته اند، دریافتند افرادی که نسخه معیوب ژن pole یا POLD1 را دارند به طور جدی در معرض خطر ابتلا به سرطان روده هستند یا پیش فاکتور رشد تومورهای سرطانی را در روده دارند.
علت سرطان روده
علت خاصی وجود ندارد ولی بعضی چیزها احتمال سرطان روده را زیادتر می کند.
رابطه سرطان روده با سن
سرطان روده می تواند در افراد جوان نیز به وجود آید ولی بیشتر افرادی که دچار آن شده اند متجاوز از ۵۰ سال سن داشته اند (بیش از ۹۰ درصد).
سرطان روده و سابقه ارثی
بعضی از خانواده ها به طور ارثی در معرض خطر سرطان روده قرار دارند.
پولیپ یا سرطان قبلی
پولیپ، برجستگی کوچکی است که در روده به وجود می آید. بعضی از پولیپ ها می توانند تبدیل به سرطان شوند مگر آنکه برداشته شوند. اگر در روده شخص پولیپ یا سرطان وجود داشته باشد، احتمال به وجود آمدن دیگری نیز وجود دارد.
رژیم غذایی
تحقیقات علمی نشان می دهد که رژیمی متنوع سرشار از فیبر و سبزی های تازه، شخص را در مقابل سرطان محافظت می کند. بنابراین باید مصرف گوشت قرمز را تقلیل داد.
بیماری های تحریک کننده روده عامل سرطان روده
به طور کلی التهاب های کولون که به شکل زخم هستند به مقدار جزئی خطر ابتلا به سرطان روده را زیاد می کنند.
