وجود خون در مدفوع، که گاهی اوقات به صورت نامحسوس و گاهی به شکل آشکار مشاهده می‌شود، غالباً نشانه‌ای قابل توجه از اختلالات عمیق‌تر است. این عارضه می‌تواند نتیجه بیماری‌های گوارشی، همچون هموروئید و شقاق مقعدی، و سایر مسائل مرتبط با سلامت باشد. در این مقاله، به بررسی دقیق‌تر علل و نشانه‌های مرتبط با حضور خون در مدفوع پرداخته می‌شود.
عناوین مطالب
انواع خون در مدفوع
انواع مدفوع خونی بر اساس شدت رنگ خون به سه دسته تقسیم میشوند که عبارتند از:
- ملنا
- هماتوشزی
- مخفی
ملنا
ملنا نوعی شرایط پزشکی است که در آن مدفوع به رنگ سیاه و قیری درآمده و بوی بدی می‌دهد. این ویژگی‌ها ناشی از خونریزی در دستگاه گوارش فوقانی هستند. وقتی خون وارد دستگاه گوارش می‌شود، در اثر تجزیه و واکنش با اسیدهای معده، رنگ و بافت آن تغییر می‌کند. به همین دلیل، مدفوع ملنا به رنگ سیاه و قیری درمی‌آید و بوی نامطبوعی پیدا می‌کند.
هماتوشزی
هماتوشزی به وجود خون قرمز روشن در مدفوع اشاره دارد و نشان‌دهنده خونریزی در دستگاه گوارش تحتانی، یعنی روده‌ها، است. خون موجود در مدفوع هماتوشزی معمولاً به دلیل اینکه زمان کمتری را در دستگاه گوارش سپری کرده، رنگی روشن‌تر دارد. این رنگ روشن به دلیل نزدیکی محل خونریزی به مقعد است؛ به همین دلیل، خون فرصت کمتری برای تغییر رنگ دارد.
مخفی
مدفوع خونی مخفی به وضعیتی اطلاق می‌شود که در آن خون در مدفوع وجود دارد، اما با چشم غیرمسلح قابل مشاهده نیست. این نوع خونریزی معمولاً در مقادیر بسیار کم رخ می‌دهد که به اندازه‌ای نیست که بتوان آن را به صورت بصری تشخیص داد. برای شناسایی این خونریزی‌های مخفی، از آزمایش‌های خاص آزمایشگاهی استفاده می‌شود که می‌تواند خون موجود در مدفوع را تشخیص دهد.
مشکلاتی که مربوط به مدفوع و روده بزرگ است هم‌چنان در بین اکثریت جامعه به عنوان یک تابو مطرح است. اما واقعیت این است که ظاهر مدفوع می‌تواند اطلاعات مهمی را در مورد سلامت سیستم گوارش ما ارائه دهد.
خون در مدفوع بدون درد نشانه چیست؟
وجود خون در مدفوع، یکی از نشانه‌های بالینی است که می‌تواند از وجود مشکلات متعدد در دستگاه گوارش حکایت کند. این علامت گاهی اوقات ناشی از زخم‌ها و تراوشات در دستگاه گوارش بوده و گاهی به بیماری‌های مختص به ناحیه رکتوم و سایر اجزای نزدیک به آن مربوط می‌شود.
در ادامه به بررسی این عوامل میپردازیم.
هموروئید یا بواسیر
در میان علل مختلفی که می‌توانند منجر به خونریزی در مدفوع شوند، هموروئید یکی از شایع‌ترین دلایل است. این بیماری، که به تورم رگ‌های خونی در ناحیه رکتوم و آنوس مربوط می‌شود، می‌تواند در اثر فشار بیش از حد در هنگام دفع یا سایر عوامل موثر بر سلامت روده‌ها، بروز پیدا کند. خونریزی ناشی از هموروئید معمولا به رنگ قرمز روشن بوده و ممکن است هنگام دفع یا پس از آن مشاهده شود.
بیشتر بخوانید: هموروئید یا بواسیر چیست؟
شقاق یا زخم مقعد
شقاق مقعدی، یکی دیگر از دلایل رایج برای وجود خون در مدفوع، ناشی از پارگی یا بریدگی در ناحیه اپیتلیال مقعد است. این آسیب، که اغلب در اثر یبوست و تلاش برای خروج مدفوع سفت و حجیم رخ می‌دهد، موجب ایجاد درد و خونریزی هنگام دفع می‌شود. خونریزی ناشی از شقاق معمولاً به صورت قطرات خون قرمز روشن بر روی مدفوع یا کاغذ توالت مشاهده می‌شود و ممکن است نشانه‌ای از نیاز به توجه پزشکی فوری باشد.
فیستول مقعدی
فیستول مقعدی یک بیماری پیچیده مقعدی است که به وجود آمدن یک کانال غیرطبیعی بین دیواره روده و پوست ناحیه مقعد را توصیف می‌کند. این کانال غیرمعمول باعث ایجاد ارتباط مستقیم بین فضای داخلی روده و سطح خارجی بدن در اطراف مقعد می‌شود.
این وضعیت معمولاً با درد شدید همراه است و می‌تواند منجر به عفونت‌های مکرر و مشکلات پوستی در ناحیه مقعد شود. علاوه بر این، فیستول مقعدی گاهی اوقات می‌تواند باعث خونریزی در هنگام دفع مدفوع شود، که ممکن است به صورت قطرات خون یا خون‌آلود شدن مدفوع مشاهده شود
دیورتیکولیت
بیماری دیورتیکولار، که مشخصه آن وجود کیسه‌های کوچک و برجسته (دیورتیکول‌ها) است که از دیواره داخلی روده بزرگ بیرون می‌زنند، یکی از علل شناخته شده برای خونریزی در مدفوع است. این دیورتیکول‌ها می‌توانند آسیب دیده و منجر به خونریزی شوند، که این خونریزی معمولاً بدون درد بوده و خون قرمز روشن در مدفوع را به همراه دارد.
کولیت یا التهاب روده بزرگ
التهاب روده، که شامل بیماری‌هایی چون کولیت اولسروز و بیماری کرون است، نیز می‌تواند علتی برای خونریزی در مدفوع باشد. این بیماری‌ها باعث تورم و زخم در دیواره‌های روده شده و می‌توانند منجر به خونریزی شوند، که اغلب به صورت خون قرمز روشن یا خون مخلوط با مدفوع مشاهده می‌شود. این نوع خونریزی گاهی اوقات با دیگر علائم گوارشی مانند درد شکمی، تغییر در عادت‌های روده‌ای و کاهش وزن همراه است.
آنژیو دیسپلازی
آنژیودیسپلازی، که به ناهنجاری‌های عروقی در دستگاه گوارش اطلاق می‌شود، یکی دیگر از عواملی است که می‌تواند منجر به خونریزی در مدفوع شود. این وضعیت، که غالباً در افراد مسن‌تر دیده می‌شود، شامل توسعه غیرطبیعی رگ‌های خونی در دیواره روده است که می‌تواند آسیب‌پذیر بوده و به راحتی خونریزی کند. خونریزی ناشی از آنژیودیسپلازی معمولاً به صورت ناگهانی رخ داده و ممکن است به صورت خون قرمز روشن در مدفوع یا خونریزی مزمن و غیرفعال بروز کند.
زخم معده
زخم معده، که ناشی از زخم‌هایی در پوشش داخلی معده یا ابتدای روده کوچک است، می‌تواند به عنوان یکی از دلایل خونریزی در مدفوع در نظر گرفته شود. این زخم‌ها، که اغلب به دلیل عفونت با باکتری هلیکوباکتر پیلوری یا استفاده طولانی‌مدت از داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی ایجاد میشوند، می‌توانند باعث خونریزی شوند. خونریزی ناشی از زخم معده معمولاً به صورت خون قرمز روشن در مدفوع یا مدفوع تیره و قیری‌رنگ دیده می‌شود، که نشان‌دهنده خونریزی داخلی است.
همه زخم‌های معده باعث خونریزی نمی‌شود اما در صورت خونریزی باعث خون بسیار تیره و یا مدفوع به شکل قیر و سیاه رنگ می‌شود.
بیماری های مری
بیماری‌های مری، از جمله واریس مری و ازوفاژیت، نیز می‌توانند منجر به خونریزی در مدفوع شوند. واریس مری، که در اثر فشار خون بالا در رگ‌های خونی مری ایجاد می‌شود، می‌تواند منجر به خونریزی شدید شود. ازوفاژیت، التهاب و زخم شدن مری، نیز می‌تواند باعث خونریزی و در نتیجه خون قرمز روشن یا خون مخلوط با مدفوع شود. این خونریزی‌ها، گرچه نادرتر از دیگر دلایل خون در مدفوع هستند، اما نیازمند توجه پزشکی فوری و بررسی‌های دقیق برای تشخیص و درمان مناسب هستند.
بیشتر بخوانید: راهنمای جامع بیماری های مری
با اینکه افراد با یکدیگر متفاوت هستند اما فردی با سیستم گوارش سالم باید مدفوعی به رنگ قهوه‌ای، به شکل سوسیس و نسبتاً صاف داشته باشد.
خون روشن در مدفوع نشانه چیست؟
وجود خون قرمز روشن در مدفوع معمولاً نشان‌دهنده خونریزی در بخش‌های تحتانی دستگاه گوارش است. این وضعیت می‌تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود. هموروئیدها و شقاق‌های مقعدی اغلب باعث خونریزی هنگام دفع مدفوع میشوند و ممکن است خون قرمز روشنی را روی دستمال توالت یا سطح مدفوع به جا بگذارند. در مواردی نیز، بیماری‌های التهابی روده مانند کولیت اولسراتیو یا بیماری کرون می‌توانند باعث خونریزی شوند. این خونریزی گاهی اوقات به دلیل وجود پولیپ‌ها یا سرطان در روده بزرگ است که ممکن است همراه با سایر نشانه‌هایی مانند کاهش وزن ناخواسته باشد. علاوه بر این، عفونت‌های روده‌ای یا آسیب‌های مکانیکی نیز می‌توانند موجب خونریزی شوند. توجه به این علائم و مراجعه به پزشک برای انجام آزمایش‌های لازم، کلیدی در تشخیص دقیق و درمان به موقع است.
راه های تشخیص علت خون در مدفوع
ارائه اطلاعات صحیح و کامل درباره مدفوع خونی توسط بیمار به پزشک، می تواند او را در تشخیص محل خونریزی کمک کند، مثلا مدفوع سیاه نشان دهنده وجود زخم یا مشکلی در قسمت بالایی دستگاه گوارش است.
ولی مدفوع خونی با رنگ قرمز روشن، نشان دهنده وجود مشکل در قسمت پایینی دستگاه گوارش مثل هموروئید )بواسیر) یا بیماری دیورتیکولیت است.
بعد از آگاهی از وضعیت سلامتی و بیماری های فرد و معاینه بدنی او، پزشک یک سری آزمایش را برای تعیین علت مدفوع خونی می نویسد که عبارتند از:
- معاینه فیزیکی راست روده و مقعد
- کولونوسکوپی
- انترسکوپی
- آندوسکوپی روده باریک
- عکسبرداری اشعه ایکس با باریوم
- لاپاروتومی
- تست های آزمایشگاهی برای بررسی مشکلات انعقاد خون، کم خونی و کشف هلیکوباکترپیلوری.
وجود خون در مدفوع نوزادان و کودکان
وجود خون در مدفوع نوزادان و کودکان، هر چند ممکن است برای والدین نگران‌کننده باشد، اما می‌تواند ناشی از دلایل متعددی باشد. این موقعیت نیاز به توجه و بررسی پزشکی دارد تا علت اصلی شناسایی و درمان مناسب صورت گیرد. در میان شایع‌ترین دلایلی که می‌توانند باعث مشاهده خون در مدفوع کودکان یا نوزادان شوند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- آلرژی به شیر گاو: در برخی نوزادان، مصرف شیر گاو می‌تواند باعث واکنش آلرژیک و در نتیجه خونریزی گوارشی شود.
- شقاق‌های مقعدی: ایجاد زخم یا ترک‌های کوچک در دیواره مقعد که معمولاً ناشی از یبوست و دفع مدفوع سخت است.
- نوشیدن بیش از اندازه شیر: مصرف بیش از حد شیر یا مایعات دیگر گاهی اوقات موجب اسهال و خونریزی می‌شود.
- عفونت‌های گوارشی: برخی عفونت‌ها می‌توانند باعث التهاب و خونریزی در دستگاه گوارش شوند.
- زخم‌های سینه مادر: در نوزادانی که شیر مادر می‌خورند، خون از زخم‌های سینه مادر می‌تواند وارد دهان نوزاد شده و در مدفوع آنها دیده شود.
- یبوست: یبوست شدید می‌تواند باعث ایجاد فشار و زخم در مقعد و در نتیجه خونریزی شود.
- کولیت: التهاب روده که ممکن است به دلایل مختلفی ایجاد شود.
درمان خون در مدفوع بستگی به علت زمینه‌ای آن دارد و می‌تواند از روش‌های ساده خانگی تا درمان‌های پزشکی پیشرفته متغیر باشد. ابتدا، پزشک سعی در تشخیص دقیق علت خونریزی دارد، که ممکن است شامل آزمایش‌های تصویربرداری، آزمایش خون و آندوسکوپی باشد. بر اساس تشخیص، روش‌های درمانی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
درمان‌های خانگی و تغییر سبک زندگی
درمان‌های خانگی برای مدفوع خونی عمدتاً در موارد خفیف و غیرخطرناک، مانند هموروئیدها یا شقاق‌های مقعدی که باعث خونریزی میشوند، مفید هستند. این درمان‌ها بر روی کاهش التهاب و تسکین درد تمرکز دارند و به شما کمک می‌کنند تا فرآیند بهبود را تسریع بخشید. در زیر چند مورد از رایج‌ترین درمان‌های خانگی برای مدفوع خونی آورده شده‌اند:
- استفاده از حمام گرم: نشستن در وان آب گرم برای ۱۰ تا ۱۵ دقیقه چند بار در روز می‌تواند به کاهش التهاب و تسکین درد کمک کند.
- افزایش مصرف فیبر: خوردن غذاهای سرشار از فیبر مانند میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و حبوبات به نرم‌تر شدن مدفوع کمک کرده و فشار کمتری به روده‌ها وارد می‌کند.
- نوشیدن آب بیشتر: هیدراتاسیون مناسب نیز در نرم‌سازی مدفوع و جلوگیری از یبوست موثر است.
- اجتناب از فشار هنگام دفع: کاهش فشار هنگام دفع مدفوع می‌تواند به جلوگیری از آسیب بیشتر کمک کند.
- استفاده از کرم‌های بدون نسخه: کرم‌ها و پمادهای هموروئیدی می‌توانند به تسکین درد و التهاب کمک کنند.
- اجتناب از مواد محرک: کاهش مصرف مواد غذایی و نوشیدنی‌هایی که می‌توانند روده‌ها را تحریک کنند، مانند کافئین، الکل و غذاهای پرادویه.
این روش‌های درمانی خانگی می‌توانند در کنترل علائم کمک کننده باشند، اما در صورتی که علائم بهبود نیابند یا بدتر شوند، مراجعه به پزشک برای ارزیابی بیشتر و درمان مناسب ضروری است.
داروها
درمان دارویی مدفوع خونی بستگی به علت زمینه‌ای خونریزی دارد. پزشک پس از تشخیص دقیق علت خونریزی، داروهای مناسب را تجویز می‌کند. در اینجا به برخی از رایج‌ترین داروهای استفاده شده در درمان مدفوع خونی اشاره می‌کنم:
- کرم‌ها و پمادهای هموروئیدی: برای درمان خونریزی ناشی از هموروئیدها، ممکن است پزشک کرم‌ها یا پمادهای حاوی هیدروکورتیزون یا دیگر مواد مؤثر برای کاهش التهاب و تسکین درد تجویز کند.
- داروهای ضد التهاب: در صورتی که خونریزی به دلیل بیماری‌های التهابی روده مانند کولیت اولسراتیو یا بیماری کرون باشد، پزشک ممکن است داروهای ضد التهاب مانند مسالازین (Mesalamine) یا کورتیکواستروئیدها را تجویز کند.
- ملین‌ها: اگر خونریزی به دلیل یبوست شدید و مکرر باشد، استفاده از ملین‌ها می‌تواند به نرم کردن مدفوع کمک کرده و فشار وارد بر دیواره‌های روده‌ای را کاهش دهد.
- آنتی‌بیوتیک‌ها: در صورتی که خونریزی به دلیل عفونت روده‌ای باشد، پزشک ممکن است آنتی‌بیوتیک‌های خاصی را تجویز کند.
- داروهای ضد اسید و محافظ معده: برای خونریزی‌های ناشی از زخم‌های معده یا دوازدهه، داروهایی مانند اینهیبیتورهای پمپ پروتون (PPI) یا آنتی‌اسیدها ممکن است برای کاهش تولید اسید و محافظت از دیواره معده تجویز شوند.
توجه داشته باشید که این توصیه‌ها عمومی هستند و مصرف هر گونه دارو باید تحت نظر پزشک و با تجویز ایشان صورت گیرد. پیگیری منظم وضعیت سلامت و علائم با پزشک معالج، برای اطمینان از اثربخشی درمان و پیشگیری از بروز مشکلات بیشتر، ضروری است.
روش‌های درمانی پزشکی
سایر روش‌های درمانی برای مدفوع خونی شامل روش‌های پیشرفته‌تر پزشکی و جراحی است که بر اساس شدت و علت زمینه‌ای خونریزی انتخاب میشوند. این روش‌ها عبارتند از:
- جراحی هموروئید: در موارد شدید هموروئید که با درمان‌های دارویی یا تغییرات سبک زندگی بهبود نمی‌یابند، ممکن است جراحی برای برداشتن هموروئیدها مورد نیاز باشد.
- آندوسکوپی تشخیصی و درمانی: این روش شامل استفاده از یک آندوسکوپ (لوله نازک با دوربین) برای مشاهده مستقیم داخل دستگاه گوارش و انجام اقدامات درمانی مانند برداشتن پولیپ‌ها یا کنترل خونریزی است.
- جراحی برای بیماری‌های التهابی روده: در موارد شدید بیماری کرون یا کولیت اولسراتیو که به درمان دارویی پاسخ نمی‌دهند، ممکن است جراحی برای برداشتن بخش آسیب‌دیده روده ضروری باشد.
- شیمی‌درمانی و پرتودرمانی: برای درمان سرطان روده بزرگ یا سایر انواع سرطان که باعث خونریزی میشوند، ممکن است شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی تجویز شود.
- جراحی لیزری: در برخی موارد، مانند درمان هموروئیدها یا شقاق‌های مقعدی، از لیزر برای انجام جراحی استفاده می‌شود که می‌تواند باعث کاهش درد و بهبود سریع‌تر شود.
- ابلیشن (سوزاندن) پولیپ‌ها: در آندوسکوپی، پولیپ‌های کوچک می‌توانند با استفاده از تکنیک‌هایی مانند ابلیشن حرارتی یا الکتریکی برداشته شوند.
این روش‌ها توسط متخصصین گوارش یا جراحان انجام میشوند و نیاز به بررسی‌های دقیق تشخیصی قبل از انجام دارند. هر یک از این روش‌ها دارای مزایا و محدودیت‌های خاص خود هستند و انتخاب آنها بر اساس شرایط بیمار و تشخیص پزشک صورت می‌گیرد.
بیشتر بخوانید: عمل لیزر شقاق
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر به همراه خون در مدفوع، دچار درد شدید در شکم یا مقعد، تب، کاهش وزن بی‌دلیل یا خستگی مفرط هستید، این موارد می‌توانند نشان‌دهنده وجود یک مشکل جدی‌تر باشند. به علاوه، اگر خون در مدفوعتان برای چند هفته ادامه داشته باشد یا علائمتان بدتر شود، حتماً باید به پزشک مراجعه کنید. همچنین، اگر تغییراتی در الگوی روده‌ای خود مشاهده کردید مانند یبوست مداوم یا اسهال، یا اگر شک دارید که ممکن است خونریزی داخلی داشته باشید، این موارد نیز باید توسط پزشک بررسی شوند. این علائم می‌توانند نشان‌دهنده بیماری‌های مختلف باشند و نیاز به تشخیص و درمان به موقع دارند.
سوالات متداول
