کولیت روده: علل ناشناخته و درمان‌های نوین

کولیت روده ای (کولیت اولسراتیو)

کولیت‌ اولسروز یکی از دو بیماری است که تحت عنوان بیماری های التهابی روده (Inflammatory Bowel Diseases) یا به اختصار IBD شناخته می شوند.

در کولیت ‌اولسروز سیستم ایمنی بدن دچار اشتباه شده، جدار داخلی روده بزرگ را مورد حمله قرار می ‌دهد و باعث ایجاد التهاب، زخم، خونریزی و اسهال می ‌شود. بیماری معمولاً رکتوم Rectum و قسمت انتهایی کولون را درگیر می کند ولی می ‌تواند تمام کولون Colon را هم تحت تأثیر قرار دهد.

بیشتر افراد مبتلا به کولیت اولسروز، دردهای شکمی و فوریت دفع مدفوع را تجربه کرده ‌اند. درد ممکن است در سمت چپ شکم شدیدتر باشد. همراهی اسهال با درد شکم ممکن است باعث کاهش اشتها و کاهش وزن شود. خستگی و ضعف ناشی از کم خونی نیز ممکن است به این علایم افزوده شود. در کودکان مبتلا به این بیماری نیز عقب ماندگی رشد ممکن است بروز پیدا کند.

بیشتر بخوانید: اطلاعات جامع درباره بیماری های روده

انواع کولیت اولسراتیو

علائم کولیت اولسراتیو یا کولیت اولسروز می تواند خفیف، متوسط یا شدید باشد و در طول زمان تغییر کند. واژه شعله ور شدن یا flare up زمانی بکار برده می شود که علائم بیماری تشدید یا بیماری فعال شود. واژه خاموشی یا remission زمانی بکار برده می شود که بیماری خاموش یا غیر فعال باشد.

کولیت زخمی خفیف

علائم بیماری کولیت اولسروز خفیف شامل خونریزی متناوب از مقعد، دفع بلغم و اسهال خفیف (کمتر از ۴ بار در روز)می باشد. ممکن است دل پیچه خفیف، زور زدن دردناک و دوره هایی از یبوست نیز مشاهده شود.

کولیت اولسراتیو متوسط

علائم بیماری: شامل اسهال خونی شل (تا ۱۰ بار در روز)، کم خونی خفیف، درد خفیف تا متوسط شکم و تب خفیف می باشد.

کولیت زخمی شدید

در بیماران مبتلا به کولیت اولسروز شدید، قسمت وسیعی از کولون و اغلب موارد تمامی روده بزرگ درگیر است. علائم بیماری شامل اسهال (بیش از ۱۰ بار در روز)، درد شدید شکمی، تب، کم آبی و خونریزی قابل توجه که اغلب منجر به کم خونی می گردد. کولیت اولسروز شدید می­تواند موجب کاهش وزن سریع شود.

بیماری برق آسا

به تشدید علائم بیماری کولیت اولسروز شدید که با افزایش گلبولهای سفید خون، بی اشتهایی و درد شدید شکمی همراه است بیماری برق آسا گفته می­شود.

درمان کولیت اولسراتیو

اگرچه کولیت‌ اولسروز یک بیماری مزمن است که درمان قطعی ندارد، معمولاً با مصرف طولانی دارو و نظارت دقیق بر عوارض، به خوبی کنترل می شود و بیشتر بیماران زندگی عادی و پرباری دارند.

زمانی که فردی از ابتلای خود به بیماری کولیت اولسروز مطلع می ‌شود نباید بیماری خود را از خانواده،‌ دوستان و همکاران خود پنهان کند بلکه باید با آنان صحبت کند. این بیماران باید تلاش کنند زندگی روزانه و فعالیت ‌های خود را تا حد امکان به طور طبیعی ادامه دهند علاوه بر آن دستورات دارویی پزشک متخصص گوارش را حتی زمانی که کاملا احساس بهبود می ‌کنند، رعایت و سعی کنند به آنها نگاه مثبت داشته باشند. این اولین و بهترین نسخه دارویی اینگونه بیماران است.

اگرچه کولیت اولسروز یک بیماری جدی و مزمن است اما کشنده نیست. هیچ شکی وجود ندارد که زندگی کردن با این بیماری مثل یک مبارزه است. بیمار باید دارو مصرف کند و حتی گاه در بیمارستان بستری شود. اما بیشتر این مبتلایان می ‌توانند زندگی پرباری داشته باشند. استفاده مداوم از داروها به طور مشخص امکان عود بیماری را کاهش می دهد. در فواصل بین عود بیماری بیشتر بیماران بدون علامت هستند و احساس بهبودی می ‌کنند.

کولیت عصبی روده

کولیت عصبی روده بسیار خوش خیم است. بسیار هم رایج است. این بیماری در رابطه با استرس است و این هنگامی است که بعضی اشخاص تحمل استرس زیاد را ندارند. بعضی ها مقاومت شان در مقابل استرس خیلی کم است، حال یا به دلا‌یلی ارثی و یا غیره. این اشخاص وقتی در مقابل استرس خانوادگی یا کاری قرار می گیرند، دچار این عارضه می شوند.

علائم کولیت عصبی روده

•   اسهال

• درد شکم
• دل پیچه
• این بیماری هرگز توام با خونریزی نیست.
• یبوست هم می تواند بدهد اما خیلی نادر است.

این درد ها، موجی از انقباض است که به طور خیلی دقیق هر ۲۰ دقیقه یکبار از نزدیکی مری و دهان شروع می شود و همینطور در طول لوله بیش از ۴ متری گوارشی پیش می رود و بدین ترتیب کمک می کند به حرکت محتویات دستگاه گوارش.

وقتی نظم این موج به هم می خورد عارضه ‌IBS‌ بوجود می آید. گاهی موج ها روی هم می افتند و روده دچار انقباض طولا‌نی می شود (‌Spasm‌) که سبب درد شدید شکم می شود. وقتی این اشخاص در شرایط محیطی مناسب به سر می برند، تمام این عوارض روده از بین می رود. یعنی وقتی ریلکس میشوند هیچ مشکلی ندارند.

این بیماری بسیار متداول است و بیماران را وحشت زده می کند و وحشت اصلی بیماران هم از سرطان است. برای این بیماران مهم است که پزشک با اطمینان قاطع به آنها بگوید که خطری در پیش نیست.

اگر پزشک با شک و تردید به بیمار پاسخ دهد، بیمار به شدت نگران می شود. همین اضطراب درونی که نکند سرطان باشد، استرس اضافه ای به فرد وارد می آورد که باعث بدتر شدن این حالت می شود.

انواع رژیم های غذایی برای کولیت اولسراتیو

در مبتلایان به کولیت اولسراتیو ، سوء تغذیه در نتیجه کاهش مصرف مواد غذایی، افزایش دفع مواد مغذی و افزایش نیاز به مواد مغذی شایع است. بنابراین لازم است برای رفع سوء تغذیه و پیشگیری از کاهش وزن و کم خونی این نکات را رعایت کنند:

رژیم غذایی مایع برای پیشگیری از عوارض کولیت زخمی

در مرحله حاد بیماری ، برای کاهش حجم مدفوع، رژیم غذایی مایع با باقیمانده کم (مثل شربت و سوپ صاف شده) توصیه می شود. در این رژیم ، مقدار فیبر غذایی محدود است و شیر و لبنیات و محرک هایی مانند قهوه و الکل حذف می شوند.

رژیم غذایی جامد مناسب برای خونریزی ناشی از کولیت اولسراتیو

با بهبود وضعیت بیمار ، رژیم غذایی به صورت جامد با باقیمانده کم می تواند مؤثر باشد. این رژیم حاوی آرد سفید و غلات بدون سبوس است؛ همچنین باید مصرف گوشت و شیر را محدود کرد و از خوردن سبزی ها و میوه های تازه ، دانه ها و مغزها (بادام،پسته و…) اجتناب نمود.

• بهتر است مواد غذایی در وعده های بیشتر و با حجم کمتر مصرف شوند ( به دلیل کاهش آزردگی روده ملتهب )
• بیمار باید غذا را به خوبی جویده و آرام مصرف کند.
• دو تا سه ساعت قبل از خواب ، از خوردن غذا پرهیز شود.

رژیم غذایی پر پروتئین برای پیشگیری از خونریزی ناشی از کولیت زخمی

پیروی از یک رژیم غذایی با محتوای انرژی و پروتئین بالا کمک کننده است ؛ به منظور افزایش انرژی می توان از محلول های شیرین مانند شربت و افزودن روغن های MCT که بهتر از روغن های معمولی جذب می شوند و در داروخانه ها قابل تهیه هستند استفاده کرد.

باید توجه کرد که فقط در صورت بروز علائم عدم تحمل قند شیر (لاکتوز) ( علائم شامل : نفخ، انقباض دردناک شکمی و اسهال ) می بایستی شیر را از برنامه غذایی حذف نمود زیرا منابع عمده لاکتوز مثل شیر و فراورده های آن ، از منابع مهم پروتئین ، کلسیم ، ویتامین دی و کالری هستند بنابراین حذف کامل آن ها از رژیم غذایی صحیح نیست ( در صورت حذف کامل این منابع از رژیم غذایی، باید برای تأمین کلسیم مورد نیاز ، از مکمل آن استفاده شود.)

توصیه هایی برای بیماران مبتلا به کولیت

• برای کاهش التهاب در بیمارانی که از کولیت رنج می برند مصرف مکمل اُمگا-۳ توصیه می شود.
• در بیماری کولیت اولسراتیو ، دفع مزمن خون و تغییر جذب آهن ، منجر به کم خونی فقر آهن خواهد شد به همین دلیل، تجویز تدریجی مکمل آهن همراه با ویتامین ث توصیه می شود ( ویتامین ث باعث افزایش جذب آهن می شود).
• به دلیل احتمال کمبود ویتامین ها و املاح مانند ویتامین ب۱۲، کلسیم، منیزیم و… ، استفاده از مکمل مولتی ویتامین مینرال توصیه می شود.
• این بیماران باید از مصرف نوشیدنی های کربناته (نوشابه های کولا) ، نوشیدنی های سرد و خیلی گرم پرهیز کنند.
• در پایان باید توجه داشت که برنامه ریزی رژیم غذایی بیماری کولیت، برای هر فرد منطبق با شرایط بالینی و میزان تحمل غذای او انجام می شود.

درمان خانگی کولیت اولسراتیو و پیشگیری از خونریزی روده

داروهایی برای آرام کردن التهاب روده و راهکارهایی برای کاهش تاثیر این بیماری بر زندگی فرد وجود دارد. اگر با وجود ترک محرک ها هنوز علائم وجود داشت، با پزشک خود صحبت کنید، زیرا ممکن است لازم باشد داروی خود را تغییر دهید اما می توان با یک سری روش های خانگی این بیماری را درمان کرد.

تاثیر پروبیوتیک ها در درمان کولیت زخمی

پروبیوتیک ها همان باکتری های مفیدی هستند که شبیه باکتری های طبیعی موجود در روده انسان می باشند.

پروبیوتیک ها از رشد باکتری های مضر جلوگیری می کنند و در ۱۳ مطالعه مشخص شد که پروبیوتیک ها به بهبودی بیماران کولیت زخمی کمک می کنند

پروبیوتیک ها در ماست، شیر، سویا و نوشیدنی های سویا اضافه می شود و همچنین به عنوان مکمل نیز در دسترس می باشد.

حفظ آب بدن برای درمان کولیت زخمی

اسهال مزمن موجب از دست دادن آب زیادی از بدن می شود.

این از دست دادن آب موجب ضعف و بروز مشکلات کلیوی می گردد.

برای حفظ آب بدن، باید به ازای هر ۴۵۵ گرم از وزن، ۱۶ گرم (سی سی) آب بنوشید