سندروم روده تحریک پذیر یا آی‌بی‌اِس (IBS)نوعی اختلال در عملکرد روده است که با درد مزمن در ناحیه شکم، احساس ناراحتی، نفخ و تغییرات در عادات روده‌ای،بدون هرگونه علت ارگانیک دیگری، مشخص می‌شود. اسهال یا یبوست می‌توانند علامت غالب باشند که ممکن است به صورت متناوب ظاهر شوند.
نوعی از این بیماری که در آن اسهال علامت غالب باشد IBS-D و نوعی که یبوست علامت غالب را تشکیل دهد IBS-C، نامیده و به نوعی که این دو علامت متناوباً ظاهر شوند IBS-A می‌گویند. آی‌بی‌اس ممکن است پس از یک عفونت به وجود آید که آن را آی‌بی‌اس پس از عفونت، یا IBS-PI نامند.
بیشتر بخوانید: اطلاعات جامع درباره بیماری های روده
عناوین مطالب
علائم سندروم روده تحریک پذیر
علائم اولیه سندروم روده تحریک پذیر عبارتند از: درد یا احساس ناراحتی در ناحیه شکم همراه با اسهال و یبوست‌های مکرر و نیز تغییر در عادات روده‌ای. همچنین ممکن است احساس ضرورت برای اجابت مزاج، احساس تخلیه ناقص یا زورپیچ،نفخ و گشادگی شکم نیز وجود داشته باشد. افراد مبتلا به آی‌بی‌اس اغلب بیش از دیگران دچار ریفلاکس معده‌ای مروی،علائم مربوط به دستگاه تناسلی- ادراری، علائم روانی از قبیل افسردگی و اضطراب، فیبرومیالژیا،سندرم خستگی مزمن، سردرد و کمردرد می‌شوند.
درمان سندروم روده تحریک پذیر
اگرچه درمان قطعی برای آی‌بی‌اس وجود ندارد، می‌توان از برخی درمان‌ها برای تسکین علائم بهره گرفت، از جمله تنظیم وضعیت غذایی بیمار، برخی داروها و مداخلات روان‌پزشکی. همچنین آموزش دادن به بیمار و وجود یک رابطهٔ خوب میان پزشک و بیمار نیز حائز اهمیت است.
رژیم غذایی
برخی افراد مبتلا به آی‌بی‌اس احتمالاً دچار عدم تحمل مواد غذایی هستند. در سال ۲۰۰۷ شواهد کافی برای توصیه یک رژیم غذایی محدود وجود نداشت. بسیاری از تغییرات در رژیم غذایی بهبود علائم سندرم روده تحریک‌پذیر را در پی داشته‌اند.
فیبر
شواهد قانع کننده‌ای وجود دارد که محلول‌های حاوی فیبر مانند پسیلیوم در مبتلایان به آی‌بی‌اس عموماً مؤثر است.
دارودرمانی
داروهایی که ممکن است در درمان آی‌بی‌اس به‌کار روند، نرم‌کننده‌های مدفوع و ملین‌ها در نوع یبوست غالب و ضداسهال‌ها مانند اوپیئویدها، کدئین، دیفنوکسیلات و لوپرامید در فرم اسهال غالب، با علایم خفیف، می‌باشند. داروهای مؤثر بر سروتونین (۵-HT) می‌توانند به کاهش علائم در روده‌ها کمک کنند.
ملین‌ها
برای بیمارانی که به درمان با رژیم غذایی حاوی فیبر پاسخ نمی‌دهند، مسهل‌هایی مانند گلیکول‌پلی‌اتیلن، سوربیتول و لاکتولوز می‌توانند مؤثر باشند. لوبیپروستون، یک عامل دستگاه گوارش است که برای درمان یبوست مزمن ایدیوپاتیک و یبوست غالب آی‌بی‌اس مورد استفاده قرار می‌گیرد و به‌خوبی توسط بزرگسالان و کهن‌سالان تحمل می‌شود ولی تا ژوئیه ۲۰۰۶ دربارهٔ اثرات این دارو در کودکان تحقیقی صورت نگرفته‌است.
ضداسپاسم‌ها
استفاده از داروهای ضداسپاسم آنتی‌کولینرژیک مانند هیوسین ان بوتیل بروماید یا دی سیکلومین ممکن است به بیماران، به ویژه کسانی که به اسهال دچارند کمک کند. یک متاآنالیز انجام شده توسط بنیاد همیاری کوکران نشان داد از هر ۶ بیمار که با داروی ضداسپاسم معالجه شوند، ۱ بیمار درمان خواهد شد. ضداسپاسم‌ها را می‌توان در دو گروه تقسیم کرد
ضدافسردگی‌های‌سه‌حلقه‌ای
شواهد قوی وجود دارد که دوزهای پایین داروهای ضدافسردگیسهحلقهای می‌تواند در درمان آی‌بی‌اس، به خصوص نوع اسهال غالب مؤثر باشد. شواهد اندکی از اثربخشی سایر داروهای ضدافسردگی مانند SSRIها وجود دارد البته برخی از این داروها مانند فلوکستین در درمان تعدادی از بیماران با آی‌بی‌اس نوع یبوست غالب مفید بوده‌اند. یک متاآنالیز آزمایشات کنترل شده تصادفی نشان داد که از هر سه بیماری که تحت معالجه با ضدافسردگی‌های سه‌حلقه‌ای قرار گرفته‌اند یک نفر بهبود یافته‌است. یک مطالعه کنترل شده تصادفی جداگانه، نشان داد که ضدافسردگی‌های‌سه‌حلقه‌ای بهترین راه حل برای بیماران مبتلا به آی‌بی‌اس اسهال غالب هستند.
سروتونین آگونیست‌ها
تگاسرود که یک آگونیست انتخابی گیرنده ۵-HT۴ به شمار می‌رود، در آی‌بی‌اس نوع C، برای برطرف کردن یبوست در زنان مبتلا به سندرم روده تحریک‌پذیر که از یبوست رنج می‌برند و همین‌طور برای رفع یبوست مزمن ایدیوپاتیک در مردان و زنان، قابل استفاده است.
به نظر می‌رسد که ضدافسردگی‌های مهارکننده انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs)، به دلیل اثرات سروتونرژیک خود، برای کمک به مبتلایان آی‌بی‌اس، به ویژه بیماران یبوست غالب، مناسب باشند. مطالعات ابتدایی کراس اور یا متقاطع و همین‌طور کارآزمایی‌های کنترل شده تصادفی از این نقش داروهای مذکور، حمایت می‌کنند.
سروتونین آنتاگونیست‌ها
آلوسترون، که یک آنتاگونیست انتخابی گیرنده ۵-HT۳ به شمار می‌رود، برای آی‌بی‌اس نوع D و سیلانسترون (یک آنتاگونیست انتخابی گیرنده ۵-HT۳ دیگر) به عنوان درمانهای دیگر آی‌بی‌اس، مورد کارآزمایی بالینی قرار گرفته‌اند. هرچند که با توجه به ظهور اثرات نامطلوب و عوارض جانبی شدید مانند کولیت ایسکمیک و یبوست شدید بر اثر مصرف، اغلب این داروها در حال حاضر برای درمان آی‌بی‌اس در دسترس نیستند و یا توصیه نمی‌شوند.
پروبیوتیک‌ها
پروبیوتیک‌ها می‌توانند در درمان سندرم روده‌تحریک‌پذیر مفید باشند. مصرف روزانه حداقل ۱۰ میلیون تا ۱۰۰ میلیون باکتری برای دست‌یابی به نتایج بهتر توصیه شده‌است. برخی تحقیقات اثربخشی پروبیوتیک‌ها در بهبود علائم آی‌بی‌اس را نشان داده‌اند. هرچند تحقیقات بیشتری برای ارائه پیشنهادات شفاف دربارهٔ تأثیرات مفید پروبیوتیک‌ها مورد نیاز است. در حال حاضر ماست‌هایی به نام ماست پروبیوتیک تولید می‌شود که می‌تواند در کاهش علائم آی‌بی‌اس مؤثر باشد.
داروهای دیگر
سیلیکات منیزیم آلومینیوم و آلورین می‌توانند در درمان آی‌بی‌اس مؤثر باشند. شواهد متناقضی دربارهٔ تأثیرات مثبت داروهای ضدافسردگی بر آی‌بی‌اس وجود دارد. در حالی که برخی متا‌آنالیزها تأثیرات مثبت داروهای ضدافسردگی را تأیید می‌کنند، برخی دیگر این موضوع را رد می‌نمایند. مطالعات اخیر نشان می‌دهند که ریفاکسیمین می‌تواند به عنوان یک درمان مؤثر برای نفخ شکم استفاده شود. به دلیل نبودِ مدارک کافی برای اثبات منافع اوپیئویدها وهم‌چنین خطر بالقوه وابستگی جسمی و اعتیاد، دربارهٔ استفاده از آنها در درمان آی‌بی‌اس اختلاف نظر وجود دارد.
مداخلات روان‌پزشکی
در شماری از بررسی‌ها، درمان رفتارشناختی در بهبود علایم سودمند شناخته شده‌است. تمدد اعصاب (ریلکسیشن) نیز مؤثر یافت شده‌است.
پزشکی مکمل
با توجه به عدم نتیجه رضایت‌مندی از نتایج حاصله از درمانهای پزشکی، بیش از ۵۰٪ مردم برای درمان سندرم روده تحریک‌پذیر به درمانهای مکمل روی آورده‌اند
داروهای گیاهی
- روغن نعناع: کپسول‌های پوشش دار روغن نعناع در آی‌بی‌اس در کودکان و بزرگسالان پیشنهاد شده‌است. شواهد خوبی از اثرات سودمند این کپسول‌ها وجود دارد و توصیه می‌شود که نعناع در بیماران مبتلا به آی‌بی‌اس استفاده شود. به دلیل اینکه بی‌خطر بودن نعناع در دوران بارداری تاکنون ثابت نشده است، برای مصرف آن در زنان باردار احتیاط لازم است
- عصاره چندگیاه: پس از چهار هفته معالجه بااین عصاره کاهش قابل توجهی در هر دو مقیاس درد شکمی و علائم آی‌بی‌اس نسبت به دارونما مشاهده شد
شواهد محدودی برای اثربخشی راه‌حل‌های دیگر گیاهی برای آی‌بی‌اس وجود دارد و با توجه به احتمال تداخل برخی از گیاهان با برخی داروها وجود دارد، بهتر است این تداخلات را شناخت.
عوامل تشدید کننده سندرم روده تحریک پذیر
علاوه برعوامل ایجاد کننده استرس، عواملی که موجب بدتر شدن علائم این بیماری می شوند شامل موارد زیر است:
- مصرف بیش از اندازه ملین ها و مسهل ها
- مصرف بیش از اندازه داروها و آنتی بیوتیک ها
- مصرف تنباکو و کافئین
- خوردن غذاهای سفت
- نوشیدن زیاد چای، قهوه و الکل
- اختلالات روحی و روانی
- بیماری های معدی- روده ای و سابقه قبلی ابتلا به این بیماری ها
- خواب نامنظم و عدم مصرف مایعات کافی
- سندرم روده تحریک پذیربرخلاف بیماری های التهابی روده، زندگی فرد را تهدید نمی کند و باعث سوء هضم و سوء جذب مواد مغذی نمی شود.
عوارض بیماریهای التهابی روده
از مهم ترین عوارض بیماری سندرم روده تحریک پذیر ، تاثیر آن بر کیفیت کلی زندگی فرد است. سندرم روده تحریک پذیر توانایی های زیر را کاهش می دهد:
تاثیر سندرم روده تحریک پذیر بر روابط اجتماعی و خانوادگی
چنانچه شما مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر باشید، در خارج از منزل، ممکن است برخی از مشکلات مربوط به بیماری باعث خودداری از انجام برخی تعهدات اجتماعی مطلوب گردد. لذا بر روابط اجتماعی شما اثر نامطلوب بگذارد.
تاثیر سندرم روده تحریک پذیر بر روابط جنسی
ناراحتی های جسمی سندرم روده تحریک پذیر می تواند منجر به ناخشنودی از روابط جنسی و یا حتی باعث روابط جنسی دردناک شود .
تاثیر سندرم روده تحریک پذیر بر توانایی شغلی
افراد مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر سه برابر سایر افراد، در روزهای کاری خود غیبت می کنند.
وجود اثرات نامطلوب بالا باعث می شود فرد احساس کند به اندازه ی کافی از زندگی اش لذت نمی برد و چنین حسی می تواند منجر به احساس پوچی و یا حتی افسردگی گردد.
فواید ورزش برای سندرم روده تحریک پذیر
در بیماران مبتلا به سندروم روده تحریک پذیر که یبوست دارند، ورزش کردن فایده دیگری نیز دارد. ورزش کردن علاوه بر ارتقای سطح تناسب اندام و کاهش استرس زندگی، باعث می شود دستگاه گوارشی به درستی کار کند و وقوع یبوست را کاهش دهد.
ورزش قلب و عروق
ورزش ایروبیک مثل دوچرخه سواری یا پیاده روی سلامت و تناسب اندام شما را افزایش می دهد و راه های خوبی برای کاهش تنش هستند.
ورزش های تنفسی
با نفس عمیق کشیدن و فروبردن هوای زیاد به درون شش ها می توانید میزان اکسیژنی را که تنفس می کنید افزایش دهید و این کار استرس را کمتر می کند.
یوگا
انواع مختلفی از یوگا وجود دارد ،اما همگی آن ها ترکیبی از تنفس و ژست های حرکتی و ساکن هستند. برای استفاده بیشتر از ورزش های تمدد اعصاب به دنبال کلاس های یوگایی باشید که عبارت “ملایم” و “کاهش استرس” را استفاده می کنند یا به دنبال کلاس های مبتدی باشید. اگر می خواهید بیشتر بر تناسب اندام تمرکز کنید، به کلاس هایی با حرکات فشرده بیشتری بروید تا با این فن راحت تر باشید.
تای چی
این ورزش ذهنی در چین جزء هنرهای رزمی است. طی انجام تای چای در حین تنفس عمیق و مراقبه به آرامی حرکت می کنید. افرادی که تای چای انجام می دهند می گویند این ورزش کمک می کند دستگاه گوارش بهتر کار کند و این بیماران احساس آرام تری داشته و هوشیارتر باشند.
مراقبه
انواع زیادی از ورزش مراقبه وجود دارد، اما در همه آن ها شما راحت می نشینید و توجه خود را معطوف یک چیز می کنید، مثل صدایی خاص یا نفس کشیدن خودتان.
