بیماری سلیاک عبارت است از یک بیماری آلرژیک در روده کوچک، که توسط گلوتن (یک نوع پروتئین که در اغلب غلات وجود دارد) ایجاد می‌شود.
در این بیماری، روده کوچک نمی‌تواند مواد مغذی را به خوبی جذب کند. اغلب موارد بیماری سلیاک، ارثی هستند. بیماری سلیاک مسری یا سرطانی نیست.
این بیماری معمولاً به هنگام دوران شیرخوارگی یا اوایل کودکی (دو هفتگی تا یک سالگی) آغاز می‌شود. امکان دارد علایم هنگامی ظاهر شوند که کودک اول بار شروع به خوردن غذاهای حاوی گلوتن می‌کند.
در بزرگسالان، علایم ممکن است به تدریج و در عرض چند ماه یا حتی چند سال پدیدار شوند.
عناوین مطالب
● علایم شایع
▪ کاهش وزن یا آهسته شدن روند وزن گرفتن یک شیرخوار بعد از اضافه کردن غلات به رژیم غذایی
▪ بی‌اشتهایی
▪ مدفوع شل، کم رنگ، حجیم و بدبو؛ دفع گاز زیاد
▪ تورم شکم؛ درد شکم
▪ ظاهر عمومی نشاندهنده نرسیدن مواد مغذی به حد کافی
▪ زخم دهانی
▪ کم‌خونی یا کمبود ویتامین، همراه با خستگی، رنگ پریدگی، بثورات پوستی، یا درد استخوان
▪ قوس برداشتن مختصر پاها (پا پرانتزی) در کودکان
▪ خستگی مبهم، از نفس افتادن زودهنگام
▪ تورم پاها
● علل
بیماری سلیاک یک بیماری مادرزادی است که به علت عدم تحمل به گلوتن ایجاد می‌شود. *گلوتن پروتئینی است که در اغلب غلات وجود دارد.
● عوامل افزایش دهنده خطر
▪ سابقه خانوادگی بیماری سلیاک
▪ حاملگی
▪ سایر آلرژی‌ها
● پیشگیری
در حال حاضر نمی‌توان از آن پیشگیری به عمل آورد.
● عواقب مورد انتظار
با رعایت یک رژیم سفت و سخت فاقد گلوتن، می‌توان انتظار یک زندگی طبیعی را در اغلب بیماران داشت. روند بهبود در عرض ۳-۲ هفته آغاز می‌شود.
● عوارض احتمالی
در موارد نادر، حذف گلوتن از رژیم غذایی با بهبودی سریع همراه نخواهد بود.
● درمان
الف) اصول کلی
▪ تشخیص قطعی با نمونه‌برداری مسجل می‌شود. برای این کار، نمونه بافتی کوچکی از روده کوچک برداشته می‌شود. امکان دارد سه بار نمونه‌برداری انجام شود. یک بار زمانی که گلوتن در رژیم غذایی وجود دارد، یک بار زمانی که گلوتن از رژیم غذایی حذف شده است، و دفعه سوم زمانی که دوباره گلوتن در رژیم غذایی گنجانده می‌شود.
▪ تنها انتخاب درمانی، حذف کردن گلوتن از رژیم غذایی است.
ب) داروها
▪ آهن و اسیدفولیک برای کم‌خونی
▪ کلسیم و مکمل‌های ویتامینی در صورت کمبود
▪ امکان دارد داروهای کورتیزونی خوراکی برای کاهش پاسخ التهابی بدن در موارد حمله شدید بیماری تجویز شوند.
ج) فعالیت
هیچ محدودیتی برای آن وجود ندارد.
د) رژیم غذایی
رژیم غذایی فاقد گلوتن. حذف کامل گلوتن از رژیم غذایی دشوار است. بنابراین در مدتی که با رژیم جدید به تدریج خو می‌گیرید صبر پیشه کنید. برنامه‌ریزی رژیم غذایی با کمک متخصص تغذیه انجام می‌پذیرد.
اساس درمان بیماری سلیاک، رژیم غذایی فاقد گلوتن است که در آن کلیه مواد غذایی حاوی گلوتن حذف می‌شوند. هیچ درمان یا داروی قطعی برای درمان بیماری سلیاک وجود ندارد. به جای آن والدین باید غذاهای کودکان خود را عاری از پروتئین گلوتن سازند. کودکان آن ها نباید غذاهایی را که حاوی گندم، چاودار و جو باشند دریافت کنند.
مدت درمان سلیاک با رژیم غذایی فاقد گلوتن
در بیشتر افراد، رعایت رژیم ذکر شده سبب توقف علائم می‌شود، به دنبال رعایت رژیم بدون گلوتن، آسیب‌های ایجاد شده در روده کوچک ترمیم و از ایجاد آسیب‌های بیشتر پیشگیری می‌شود. ترمیم پرزهای روده کوچک از زمان آغاز رعایت رژیم فاقد گلوتن شروع می‌شود و زمان دوره بهبودی، به طور معمول ۳ تا ۶ ماه خواهد بود، که البته این دوره در بزرگسالان به ۲ سال هم می‌رسد.
رژیم فاقد گلوتن، نیاز همیشگی فرد مبتلا به سلیاک است. خوردن هر نوع ماده حاوی گلوتن به هر اندازه و هر مقدار، می‌تواند به روده کوچک آسیب برساند. در رژیم فاقد گلوتن، مصرف کلیه مواد غذایی حاوی گندم، جو، چاودارواحتمالاً جودوسر ممنوع است. بیشتر حبوبات، ماکارونی، غلات و اکثر غذاهای فراوری شده، دارای گلوتن هستند. با وجود محدودیت‌هایی که وجود دارد، بیماران مبتلا به سلیاک می‌توانند رژیمی متعادل با انواع غذاها، شامل نان ، کیک و محصولاتی از این دست داشته باشند. برای مثال به جای آرد گندم از آرد سیب زمینی، برنج، سویا و آرد لوبیا استفاده کنند حذف کامل گلوتن از رژیم غذایی دشوار است. بنابراین در مدتی که با رژیم جدید به تدریج خو می‌گیرید صبر پیشه کنید. برنامه‌ریزی رژیم غذایی با کمک متخصص تغذیه انجام می‌پذیرد.. گوشت، ماهی، برنج، انواع میوه و سبزی، فاقد گلتون هستند. بنابراین این گروه از بیماران می‌توانند به راحتی از این گروه‌های غذایی در برنامه غذایی روزانه خود استفاده کنند.
پیروی از رژیم فاقد گلوتن نیاز به دقت ویژه‌ای دارد. زمانی که در رستوران یا مدرسه و… غذا می‌خورید، باید مراقب منابع پنهانی گلوتن باشید. منابع پنهانی گلوتن شامل نگه‌دارنده‌ها و تثبیت کننده‌های استفاده شده در مواد غذایی مختلف هستند که در محصولات غذاهای تولید شده در داروها و دهان شویه‌ها وجود دارند. در صورتی که ترکیبات موجود در محصولات، بر روی آن درج نشده باشد شما می‌توانید با کارخانه تولید کننده تماس بگیرید و از وجود یا عدم وجود این مواد مطلع شوید. بنا بر این تنها راه درمان این بیماری حذف هر گونه فرآورده‌های گندم از رژیم غذایی است .
بیماری سلیاک بیماری ژنتیکی است از این رو این بیماری می تواند از نسلی به نسل دیگر منتقل شود. این بیماری مخصوصاً در میان افراد از نژاد اروپای شمالی رواج بیشتری دارد. بیماری سلیاک قابل معالجه نیست از این رو مصرف غذاهای فاقد گلوتن در تمام طول دوره زندگی ضروری است.
● در این شرایط به پزشک خود مراجعه نمایید
▪ اگر شما یا کودکتان علایم بیماری سلیاک را دارید.
▪ اگر علایم در عرض ۳ هفته پس از آغاز رژیم فاقد گلوتن برطرف نشده باشند.
▪ اگر کودک دوباره وزن از دست رفته را به دست نیاورد یا رشد و نمو مناسبی مطابق انتظار نداشته باشد.
▪ اگر تب به علایم اضافه شود.
