راهنمای جامع بیماری های مری

بیماری‌های مری که در قفسه سینه و پشت قلب قرار دارند، اغلب شایع و گاهی با درد قلبی اشتباه گرفته می‌شوند. با اینکه بیماری‌های قلبی بسیار حیاتی هستند و نادیده گرفتن آنها خطرناک است، درد قفسه سینه همیشه نشانه‌ای از مشکلات قلبی نیست. در واقع، بسیاری از این دردها به بیماری‌های مری مرتبط هستند. در نتیجه، تشخیص دقیق توسط پزشک متخصص ضروری است. در ادامه به بررسی بیشتر این اندام می‌پردازیم.

مری چیست؟

مری یک اندام عضلانی و لوله‌ای شکل در سیستم گوارش است که دهان را به معده متصل می‌کند. وظیفه اصلی مری انتقال غذا و نوشیدنی‌ها از دهان به معده است. این انتقال از طریق انقباض‌های موجی عضلانی به نام پریستالتیسم صورت می‌گیرد. مری در قفسه سینه قرار گرفته و می‌تواند در معرض بیماری‌هایی مانند التهاب، تنگی، یا سرطان قرار بگیرد. این اندام همچنین می‌تواند درگیر مشکلاتی مانند برگشت اسید معده به مری (ریفلاکس) شود، که می‌تواند منجر به احساس سوزش و ناراحتی شود.

مری دارای دو دریچه (اسفنگتر) فوقانی (UES) و تحتانی (LES) است. هنگامی که دریچه تحتانی در حالت استراحت قرار دارد غذا از مری به معده انتقال می یابد اما در زمانی که منقبض است، از ورود مواد غذایی درون معده، به مری جلوگیری می کند.

مهم ترین نشانه های بیماری های مری عبارت است از : اشکال در بلع، درد مری و بالا آوردن غذا.

انواع بیماری های مری کدام اند؟

در این بخش، ما به بررسی جامعی از بیماری‌های مری خواهیم پرداخت. لازم به ذکر است که برخی از این بیماری‌ها به طور مستقیم از اختلالات خاصی در مری نشأت نمی‌گیرند، بلکه به دلیل عوامل و تغییرات موجود در این عضو حیاتی ایجاد می‌شوند. این مطالعه به ارائه دیدگاهی گسترده در زمینه پیچیدگی‌ها و تنوع بیماری های مری می‌پردازد.

اشکال در بلع غذا (بلع مشکل)

اشکال در بلع غذا به معنی احساس گرفتگی یا انسداد در مسیر عبور غذا از دهان، حلق یا مری است. بعضی بیماران یکسری نشانه های مشابه را با اشکال در بلع غذا اشتباه می گیرند در حالی که اشکال در بلع غذا با این نشانه ها فرق می کند. این علایم از این قرار است :

بلع دردناک به معنی احساس درد در هنگام بلع غذا است. در مواردی بلع دردناک به طور همزمان با اشکال در بلع وجود دارد ولی گاهی اوقات فقط در هنگام بلع غذا درد احساس می شود و اشکال در بلع وجود ندارد و غذا به راحتی از مسیر حلق و مری عبور می کند.

احساس توده در گلو

در این حالت نیز هنگام بلع غذا اشکالی وجود ندارد ولی بیمار به طور مداوم و بدون ارتباط با غذا خوردن احساس می کند که توده ای در گلویش گیر کرده است یا در ناحیه گلو احساس گرفتگی و فشار می کند.

ترس از غذا یا ترس از بلع غذا

در این موارد بیمار به علت ناراحتی هایی که متعاقب غذا خوردن یا بلع ایجاد می شود از غذا خوردن یا بلع غذا امتناع می کند. مثلا” در کم خونی روده همیشه حدود ۲۰ دقیقه پس از صرف غذا درد شدید شکم به وجود می آید. بیمار به منظور جلوگیری از بروز درد شکم از غذا خوردن می ترسد یا در بیماری هایی نظیر هاری، کزاز و فلج حلقی در هنگام بلع غذا ماده غذایی وارد مجاری تنفسی و موجب تنگی نفس شدید و احساس خفگی بیمار می شود. به همین جهت بیمار از بلع غذا بسیار نگران است.

احساس پری در ناحیه بالای شکم

این حالت نیز همراه با انسداد یا اشکال در مسیر عبور غذا نیست بلکه متعاقب صرف غذا یا بلع هوا احساس پری و تورم به وجود می آید.

بیماری رفلاکس یا سوزش سر دل

ورم مری ناشی از رفلاکس به معنی آسیب مخاطی مری است که در اثر برگشت محتویات معده یا روده به داخل مری ایجاد می شود. این محتویات ممکن است اسیدی یا صفراوی (قلیایی) باشد.

ورم عفونی مری

با افزایش روز افزون بیماریها و حالات نقص سیستم ایمنی، ورم عفونی مری نیز اهمیت روز افزون پیدا کرده است. ورم عفونی مری ممکن است به علت عفونت های ویروسی، باکتریایی، قارچی یا انگلی باشد. در اینجا فقط به ورم قارچی مری اشاره می کنیم.

ورم قارچی مری (کاندیدیازیس)

بسیاری از انواع قارچهای گونه کاندیدا به طور طبیعی در گلوی انسان وجود دارند و بیشتر در شرایط نقص سیستم ایمنی موجب بیماری می شوند. گاهی اوقات این قارچها در شرایط سلامت سیستم ایمنی نیز بیماری زا هستند.

ورم قارچی مری ممکن است هیچ گونه علامت بالینی نداشته یا همراه با بلع دردناک یا اشکال در بلع غذا باشد. همزمان با عفونت قارچی مری ممکن است «برفک» یا عفونت قارچی دهان وجود نداشته باشد. تشخیص بیماری با عکسبرداری رنگی و آندوسکوپی مری است. درمان شامل موارد زیر است : قطره نیستاتین، قرص کلوتریمازول، قرص کتوکونازولَ، قرص فلوکونازول، آمپول آمفوتریسین. نحوه و میزان و مدت مصرف این داروها باید توسط پزشک معالج مشخص شود.

ورم مری ناشی از مواد سوزان

مصرف خوراکی مواد سوزاننده نظیر قلیا یا اسید قوی موجب سوختگی و ورم شدید مری می شود. در موارد شدید بیماری ممکن است مری سوراخ شود، خونریزی حاد بروز کند و منجر به مرگ بیمار شود. در موارد خفیف ممکن است تنگی به وجود آید.

ورم مری ناشی از مصرف قرص

مصرف بعضی از قرص ها موجب تورم می شود. آنتی بیوتیک هایی نظیر داکسی سایکلین، تتراسایکلین و کلیندامایسین مسئول نیمی از موارد است. قرص های دیگری که به طور شایع موجب ورم مری می شوند عبارت است از :

• آسپرین و سایر مسکن های ضد التهابی بروفن، دیکلوفناک سدیم، ایندومتاسین، پیروکسیکام و …
• پتاسیم
• سولفات فروس (آهن)
• کینیدین
• آلپرنولل
• ترکیبات کورتیکو تیروئید

به منظور پیشگیری یا کاهش بروز ورم ناشی از مصرف قرص باید قرص ها یا کپسول ها را در حالت ایستاده یا نشسته مصرف کرد و هم زمان میزان زیادی آب نوشید تا دارو به طور مطمئن وارد معده شود و در داخل مری گیر نکند.

سایر اختلالات مری

دیورتیکول

دیورتیکول مری به معنی بیرون زدگی قسمتی از جدار مری است. دیورتیکول زنکر در ناحیه پشت حلق به وجود می آید و موجب علایمی نظیر بوی بد دهان و بالا آوردن بزاق و غذاهای مصرفی چند روز قبل می شود. اگر دیورتیکول زنکر بزرگ باشد و پر از مواد غذایی شود، روی مری فشار وارد می کند و باعث اشکال در بلع می گردد. در موارد علامت دار دیورتیکول زنکر ممکن است عمل جراحی لازم شود. دیورتیکول ممکن است در قسمتهای میانی و تحتانی مری نیز به وجود آید. این دیورتیکول ها معمولا”بدون علامت است و نیاز به درمان خاصی ندارد.

پرده ها و حلقه ها

پرده ها و حلقه های حلق و مری ممکن است دارای منشاء مادرزادی یا التهابی باشد. در 10 درصد افراد سالم پرده های مخاطی در ناحیه پایین حلق وجود دارد که معمولا”هیچ نشانه بالینی ایجاد نمی کند. اگر اندازه این پرده ها بزرگ باشد ممکن است به صورت متناوب موجب اشکال در بلع شود. گاهی اوقات در خانم های میانسال مبتلا به کم خونی فقر آهن این پرده ها در ناحیه پایین حلق وجود دارد. این حالت را بیماری «پاترسون-کلی»گویند.

در 10 درصد افراد سالم ممکن است در قسمت های پایین مری حلقه مخاطی وجود داشته باشد این حلقه ها نیز مشابه پرده های پایین حلق معمولا”بدون علامت است. اگر قطر حلقه ها کمتر از 13 میلی متر باشد موجب اشکال در بلع می شود که فقط در هنگام مصرف مواد غذایی جامد رخ می دهد.

فتق هیاتال (فتق معده)

بیرون زدن قسمتی از معده از طریق سوراخ مری و ورود آن به داخل قفسه سینه را فتق هیاتال گویند. فتق هیاتال ممکن است لغزنده یا کناری باشد. در نوع لغزنده مری و معده به صورت متصل به هم داخل قفسه سینه می لغزند. این بیماری بسیار شایع است و با افزایش سن بروز آن بیشتر میشود، به طوری که شیوع آن در 60 سالگی حدود 60 درصد است. اگر فتق هیاتال لغزنده، خفیف باشد علامت بالینی ایجاد نمی کند و در موارد شدیدتر ممکن است موجب سوزش سر دل و بیماری رفلاکس شود.

در نوع کناری، مری در محل اصلی خود قرار دارد و قسمتی از معده در کنار مری به داخل قفسه سینه رانده می شود و گیر می کند. این حالت معمولا”همراه با درد شدید و ناگهانی قفسه سینه و اشکال در بلع است و اگر خود به خود یا با کمک عمل جراحی اصلاح نشود موجب مردگی و تخریب بافت معده می شود.

پارگی مری

سوراخ شدن مری یا پرفوراسیون مری (به انگلیسی: Esophageal Perforation) به شرایطی گفته میشود که بنا بر دلایلی بافت مری دچار آسیب شدید می گردد.

بیماری‌های یاتروژنیک ٥٦% موارد پرفوراسیون مری را تشکیل میدهند.

پرفوراسیون خودبخود، که به آن، Boerhaave syndrome(سندروم بورهیو) گفته می‌شود تنها ١٥٪ و اجسام خارجی ١٤٪ و تروما ١٠٪ موارد را تشکیل می‌دهند.

در پارگی خودبخودی مری، به دلیل تاخیر در تشخیص و درمان آن، احتمال زنده ماندن بیمار ضعیف است.

علائم پارگی مری عبارتند از:

• درد یک علامت مشخص و ثابت بوده و نشانه این بوده که در مری، پارگی رخ داده است.
• تند نفسی
• تنگی نفس
• کبودی پوست
• تب
• شوک (افت فشار خون)

خونریزی گوارشی ناشی از واریس مری

اگرچه بسیاری از افراد مبتلا به بیماری شدید کبدی، دچار واریس مری می شوند، ولی خیلی از آن ها دچار خونریزی نمی شوند.

واریس مری در شرایط زیر باعث خونریزی می شود:

• فشار خون بالا در سیاهرگ باب
• واریس مری شدید و گسترده
• نقاط قرمز رنگ روی واریس مری: مشاهده لکه ها یا خطوط قرمز در محل واریس توسط آندوسکوپی
• سیروز کبدی یا نارسایی کبد
• مصرف الکل به خصوص اگر بیماری شما با مصرف الکل مرتبط باشد.

روش های تشخیص خونریزی های ناشی از واریس مری

خطرناک ترین عارضه واریس مری، خونریزی آن است. اگر یک بار دچار خونریزی شوید، خطر خونریزی های بعدی در شما زیاد است و در برخی موارد، خونریزی زیاد باعث شوک و حتی مرگ می شود.

روش های تشخیص واریس مری چیست؟

• آندوسکوپی مری برای مشاهده سیاهرگ های متسع مری و تعیین اندازه آن ها و بررسی نقاط قرمز رنگ روی آن ها.
• سی تی اسکن و ام آر آی برای بررسی کبد و جریان خون در سیاهرگ باب.
• آندوسکوپی با کپسول

افرادی که نمی توانند آندوسکوپی معمولی را انجام دهند، یک کپسول حاوی دوربینی کوچک را قورت می دهند. دوربین این کپسول حین عبور از مری، تصاویری از آن می گیرد. البته برای تأیید این روش، آزمایشات بیشتری باید انجام شود.

مری بارت

مری بارت یا اصطلاحاً “سندرم بارت” (Barrett’s Esophagus) یک حالت پاتولوژیک است که در آن سلول‌های داخلی مری تغییراتی را تجربه می‌کنند. این تغییرات معمولاً در پاسخ به آسیب‌های مکرر ناشی از ریفلاکس اسید معده به مری رخ می‌دهند. در مری بارت، سلول‌های معمولی که لایه داخلی مری را پوشانده‌اند (سلول‌های اسکواموس)، با نوع دیگری از سلول‌ها (سلول‌های ستونی) جایگزین می‌شوند که معمولاً در روده یافت می‌شوند.

این حالت به خودی خود علائم خاصی ندارد، اما می‌تواند بیمار را در معرض خطر بالاتری برای توسعه سرطان مری قرار دهد. از این رو، افراد مبتلا به مری بارت معمولاً تحت نظارت پزشکی دوره‌ای و اندوسکوپی قرار می‌گیرند تا از پیشرفت بیماری و تبدیل شدن به سرطان جلوگیری شود. درمان مری بارت شامل مدیریت ریفلاکس اسید معده و گاهی اقدامات درمانی تهاجمی‌تر برای از بین بردن یا کاهش سلول‌های غیرطبیعی است.

اهمیت پیشگیری و درمان بیماری‌های مری

در این مقاله، ما به معرفی و شناخت انواع بیماری‌های مری پرداختیم. از التهاب و تنگی گرفته تا برگشت اسید معده و سرطان، هر یک از این بیماری‌ها می‌توانند تأثیر عمده‌ای بر سلامت و کیفیت زندگی افراد بگذارند. اهمیت پیشگیری، تشخیص زودهنگام، و مداخله درمانی مناسب در این میان برجسته است. رژیم غذایی سالم، دوری از عوامل خطر مانند سیگار کشیدن و مصرف بیش از حد الکل، و مراجعه منظم به پزشک می‌تواند به حفظ سلامت مری کمک کند. در نهایت، آگاهی و دانش ما نسبت به این بیماری‌ها، کلید مدیریت و کنترل آن‌ها در زندگی روزمره محسوب می‌شود.