سیروز اصطلاحی پزشکی است که برای توصیف تخریب تدریجی کبد در نتیجه وارد آمدن آسیب مزمن به این اندام به کار می‌رود.
سیروز باعث ایجاد “بافت جوشگاهی” (بافت فیبری که به دنبال آسیب دیدن به وجود می‌آید) و “گره‌های باززایی” (توده‌هایی که در نتیجه باززایی بافت آسیب‌دیده بوجود می‌آیند) میشود جایگزین بافت طبیعی کبد می‌شوند. این روند باعث میشود کبد نتواند کارکردهای طبیعی خود را انجام دهد، از جمله مقابله با عفونت‌ها، حذف سموم و باکتری‌ها از خون، پردازش داروها، هرومون‌ها و مواد مغذی جذب شده از غذاها، ساختن پروتئین‌هایی که به انعقاد خون کمک می‌کنند و تولید صفرا که به جذب چربیها از جمله کلسترول کمک میکند.
علل شایع ایجاد سیروز کبدی اعتیاد به الکل، هپاتیت B و C و بیماری کبد چرب هستند، اما علل فراوان دیگری هم ممکن است سیروز ایجاد کنند. در برخی از موارد سیروز کبدی علت خاصی پیدا نمی‌شود.
التهاب کبد همراه با تخریب سلول‌های کبدی، دوباره ساخته شدن سلول‌های کبدی و تشکیل بافت جوشگاهی است. این اتفاقات ممکن است به دنبال مشکلات زیر رخ دهند:
- هپاتیت
- علل ارثی
- مصرف طولانی‌مدت و افراطی الکل
- قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی سمی
بیشتر بخوانید: انواع بیماری های کبد
عناوین مطالب
علایم و نشانه های سیروز کبدی
اغلب بیماران سیروز کبدی(سیروتیک) در شروع بیماری علائم مختصری دارند. دو مشکل عمده ای که در نهایت باعث ایجاد علائم در اینها میشود، از دست رفتن تدریجی عملکرد سلول کبدی بدلیل تخریب کبد و فیبروز (لیفی شدن) آن میباشد.
علائم سیروز کبدی
بیماران ممکن است حالاتی مانند خستگی، ضعف، ناتوانی، بی اشتهایی، تهوع و یا کاهش وزن داشته باشند. با کاهش تدریجی عملکرد کبد، پروتئین کمتری در این عضو ساخته میشود و علائم بیشتری بروز میکند. مثلاً کاهش ساختن آلبومین که یک پروتئین مهم خون است موجب تجمع آب در پاها و زیر پوست (ادم) میشود و یا اینکه آب در شکم تجمع می‌یابد (آسیت). همچنین کاهش پروتئین های انعقاد خون ایجاد کبودی در پوست بدن و خونریزی از سوراخ ها و مخاط های بدن را افزایش میدهد.
در مراحل نهایی پوست ممکن است زرد شود که این دلیل رنگدانه های زرد صفراوی است و در بعضی افراد خارش پوست دلیل رسوب املاح صفراوی در زیر جلد است. شیوع بیشتر سنگ کیسه صفرا در این افراد به دلیل عدم وجود صفرای کافی در کیسه صفرا میباشد.
کبد این افراد توانائی خنثی سازی سموم موجود در خون را ندارد. این سموم باعث کاهش عملکرد ذهن و تغییرات شخصیتی و حتی خواب آلودگی و کما می‌شوند. ممکن است اولین علامت تجمع این سموم در مغز، بی‌توجهی به ظاهر شخصی خود، فراموشی، عدم تمرکز حواس و تغییر در عادت زمان خواب باشد (شب بی خوابی و چرت زدن روزانه) بطور معمول داروها توسط کبد از خون پاک می‌گردند، در بیماران سیروتیک روند پاکسازی بدن از داروها به کندی صورت می‌گیرد لذا تاثیر داروها در بدن مدت بیشتری می‌ماند و بیماران سیروتیک به عوارض جانبی داروها حساستر می‌باشند.
از مشکلات دیگر بیماران سیروتیک پرفشاری ورید باب (افزایش فشار خون عروقی است که در کبد جریان دارند) است. بطور طبیعی خون از روده ها و طحال از طریق ورید باب وارد کبد میشود. ولی در این بیماران این جریان خون کند میشود و باعث بالا رفتن فشار در ورید باب می‌گردد این مسئله باعث توقف جریان طبیعی خون گردیده و باعث بزرگ شدن طحال شده از طرفی خون از عروق فرعی اطراف کبد سعی دارد به گردش خون وریدی سیستمیک فرار کند که این امر باعث میشود در بعضی از نواحی بدن واریس های متورم ایجاد شود از جمله ایجاد واریس مری و معده و ایجاد واریس مقعدی و واریس اطراف ناف.
شیوع هموروئید در بیماران سیروتیک ربطی به بالا رفتن فشار ورید باب ندارد.
واریس مری و معده گاه خطرساز شده و منجر به خونریزی می گردند در این صورت بیمار در معرض خطر جدی قرار گرفته و پزشک باید فوراً خونریزی را بصورتی بند آورد.
یک سری اختلالات مربوط به قلب و عروق هم در این بیماران ایجاد می شود.
علل سیروز کبدی
سیروز علل زیادی دارد. در ایالات متحده شایعترین علت آن مصرف مشروبات الکلی است و در کشور ما ابتلا به ویروسهای هپاتیت B و C و D میباشد که البته درصدی از آنها به دلیل هپاتیت مزمن به سیروز ختم می‌شوند. تعداد کمتری نیز به دنبال بیماریهای ارثی مانند فیبروزکیستیک، کمبود آنزیمی بنام ۱- الفا انتیتریپسین، گالاکتوزومی و بیماری ذخیرهای گلیکوژن به سیروز مبتلا می‌شوند.
دو نوع اختلال ارثی نیز می‌تواند ایجاد سیروز کند که یکی ویلسون به دلیل ذخیره مس و دیگری هموکروماتوز به دلیل ذخیره آهن میباشد. در بیماران ویلسونی مس در نساجی مانند مغز و کلیه ها و قرینه رسوب میکند. در هموکروماتوز آهن زیادی جذب میشود و در نساجی مانند لوزالمعده، پوست، مخاط روده، قلب، غدد داخلی و کبد رسوب میکند. از علل دیگر سیروز انسداد طولانی مدت مجاری صفراوی بهر دلیل میباشد. در واقع مجاری صفراوی حامل صفرا از کبد به رودهها جهت هضم چربیها می‌باشند.
در اطفال علت سیروز انسداد مادرزادی این مجاری است که به آترزی مجاری مشهور است. دراین حالت باعث برگشت صفرا به کبد و آسیب کبدی می‌گردد. البته به وسیله جراحی میتوان این مجاری را باز کرد و به بیماران کمک کرد.
در بزرگسالان مجاری صفراوی ممکن است به دلایلی ملتهب و دچار انسداد شوند از جمله این دلایل بیماری سیروز صفراوی اولیه است. نوع دیگر سیروز صفراوی به دلیل عمل جراحی کیسه صفرا میباشد که به دنبال آن مجرای صفراوی به دلیل عمل جراحی آسیب میبینند. از علل غیر شایع دیگر واکنش شدید به بعضی داروها و یا مصرف طولانی مدت بعضی داروها و سموم محیطی و نیز نارسائی احتقانی قلب که باعث احتقان کبد و در نهایت سیروز می‌گردد.
عوارض سیروز کبدی
سیروز کبد باعث ایجاد عوارض متعددی در بدن میشود. آسیت (تجمع مایع در حفره شکم) شایعترین عارضه سیروز است. این عارضه به همراه کیفیت بد زندگی فرد را در معرض خطر بیشتر عفونت قرار میدهد و در درازمدت طول عمر فرد را کوتاه میکند. سایر عوارض مرگبار سیروز شامل آنسفالوپاتی کبدی (اغتشاش شعور و اغما) و خونریزی از واریس‌های مری است.
درمان سیروز کبدی
سیروز عموما روندی غیرقابل بازگشت دارد و درمان معمولا بر پیشگیری از پیشرفت بیماری و عوارض آن متمرکز است. در مراحل پیشرفته سیروز تنها گزینه درمانی پیوند کبد است.
امکان دارد آزمایشات تشخیصی شامل موارد زیر باشند: آزمایش خون و ادرار از نظر کارکرد کبد، عکس‌برداری با اشعه ایکس و یا نمونه‌برداری از کبد، روش‌های درمانی عبارتند از دارو درمانی، پرهیز غذایی، استراحت، و سایر اقدامات حمایتی.
داروهای درمان سیروز کبد
- شل‌کننده‌های مدفوع
- داروهای ادرارآور برای کاهش تجمع مایع در بدن
- آنتی‌بیوتیک‌هایی مثل نئومایسین برای کاهش تجمع آمونیاک
- مکمل آهن برای کم‌خونی ناشی از خونریزی یا تغذیه نامناسب
ارتباط سیروز کبدی با چربی کبد
بیماران کبد چرب در صورت درمان ناقص و تشخیص دیرهنگام تا ۲۰ درصد احتمال ابتلا به سیروز کبدی را دارند
بیماری کبد چرب به رسوب چربیها در کبد گفته میشود و افراد چاق به ویژه کسانی که چاقی شکمی دارند و مبتلایان به دیابت و فشار خون بالا بیشتر در معرض این بیماری هستند.
تجمع چربی در سلول‌های کبدی و التهاب در بیش از ۱۰درصد بافت کبد بستر بروز این بیماری را فراهم میکند و بهترین راه پیشگیری و درمان این بیماری اصلاح الگوی تغذیه و کاهش وزن است.
سیروز کبدی به دلیل التهاب شدید ضایعه‌ای، جدی و غیر قابل برگشت است زیرا در صورت مزمن شدن این بیماری، بافت کبد فرسوده و وزن و کارآ سیروز اصطلاحی پزشکی است که برای توصیف تخریب تدریجی کبد در نتیجه وارد آمدن آسیب مزمن به این اندام به کار می‌رود.
