کبد چرب: بیماری خاموش

این روزها اسم بیماری کبد چرب بیش از پیش شنیده می شود، به طوری از سال 1991 مرگ های ناشی از این بیماری تقریبا دو برابر شده است و تقریبا 50 درصد موارد به دلیل سبک زندگی ناسالم به این بیماری مبتلا شده اند. اما مسئله آن است که خیلی از ما از این بیماری فقط اسم آن را می شناسیم و هیچ اطلاعی از اصل این بیماری نداریم. در اینجا می خواهیم اطلاعات کلی از بیماری کبد چرب در اختیار شما قرار دهیم.

کبد چرب که نام دیگر آن استئاتوز کبدی است، طیف گسترده ای از بیماری ها را در بر می گیرد که ویژگی مشترک در بین تمام آنها، تجمع چربی در سلول های کبدی است.

بیشتر بخوانید: انواع بیماری های کبد

بیماری کبد چرب چهار نوع مختلف دارد:

 1- کبد چرب غیر الکلی

کبد چرب غیر الکلی زمانی ایجاد می شود که کبد در متابولیزه کردن چربی ها دچار اختلال شود. در این صورت چربی ها در سلول های کبدی تجمع پیدا می کنند و زمانی که بیش از 10 درصد کبد را چربی فرا بگیرد، کبد چرب غیر الکلی برای فرد تشخیص داده می شود.

 2- کبد چرب الکلی

کبد چرب الکلی اولین مرحله بیماری الکلی کبد است. در این بیماری الکل، عامل اصلی اختلال کبد در متابولیسم چربی هاست. کبد چرب الکلی در صورت ترک الکل به سرعت رو به بهبودی می گذارد، طوری که طی شش هفته بعد از ترک کامل الکل، چربی های تجمع یافته در کبد از بین می روند.

اما مسئله آن است که آیا فرد معتاد به الکل می تواند شش هفته مطلقا الکل مصرف نکند؟ منظورمان از گفتن این حرف آن است که درباره کبد چرب الکلی، پیشگیری واقعا بهتر از درمان خواهد بود.

اما در صورتی که فرد مبتلا به کبد چرب الکلی به مصرف الکل همچنان ادامه دهد، سیروز کبدی تهدید کننده زندگی او خواهد بود.

 3- استئاتوهپاتیت غیر الکلی

زمانی که تجمع چربی در کبد زیاد شد، سلول های کبدی متورم و ملتهب می شوند. اگر علت اصلی این تجمع الکل باشد، این بیماری را استئاتوهپاتیت غیر الکلی می گویند که می تواند فعالیت کبد را به کلی مختل کند. از جمله علائمی که با این بیماری دیده می شود شامل: بی اشتهایی، تهوع، استفراغ، درد شکم و زرد شدن پوست خواهد بود. گسترش بیماری استئاتوهپاتیت غیر الکلی، در نهایت به از کار افتادن کامل کبد منجر خواهد شد.

متاسفانه این بیماری هیچ علامت واضح و مشهودی ندارد که بتوان با مشاهده آن به پزشک مراجعه کرد، مگر در مراحل نهایی و شدید بیماری.

4- کبد چرب حاد بارداری

این وضعیت شرایط بالینی نادری در دوران بارداری است که البته می تواند تهدید کننده زندگی باشد. علائم کبد چرب بارداری در سه ماهه سوم بارداری شروع می شود و استفراغ و تهوع بارداری مقاوم به درمان، درد در ناحیه بالا و راست شکم، یرقان و بیقراری عمومی از جمله مهمترین علائم آن هستند. (دقت داشته باشید تهوع و استفراغ طبیعی در دوران بارداری در سه ماه اول بارداری تظاهر می کند، اما استفراغ و تهوع ناشی از کبد چرب در سه ماهه سوم بارداری).

چه کسانی مستعد ابتلا به کبد چرب اند؟

شایع ترین نوع کبد چرب در جامعه ما به عنوان یک جامعه اسلامی، کبد چرب غیر الکلی است. همانطور که گفتیم تجمع چربی در کبد علت اصلی این بیماری است. پس افراد مبتلا به چاقی مستعدترین افراد برای ابتلا به کبد چرب هستند.

اما انواع گسترده ای از بیماری ها و شرایط بالینی وجود دارند که خطر ابتلا به کبد چرب را بالا می برند:

– ابتلا به دیابت نوع دو (تجمع چربی در بدن در ارتباط مستقیم با مقاومت به انسولین است، یعنی همان شایع ترین علت ابتلا به دیابت نوع دو)

– کلسترول خون بالا

– تری گلیسیرید خون بالا

– تغذیه نامناسب

– چاقی

– سندرم متابولیک

– سندرم تخمدان پلی کیستیک

– جراحی بای پس معده

– آپنه خواب

– کم کاری غده تیروئید

– کم کاری غده هیپوفیز

– استفاده بیش از حد از داروهای مسکن (مصرف بیش از حد و دوزهای بالای داروهایی مانند استامینوفن می تواند خطر ابتلا به کبد چرب را بالا ببرد).

بیشتر بخوانید: نارسایی حاد کبد و اثرات وخیم آن بر سلامتی

علائم کبد چرب غیر الکلی کدامند؟

متاسفانه این بیماری هیچ علامت واضح و مشهودی ندارد که بتوان با مشاهده آن به پزشک مراجعه کرد، مگر در مراحل نهایی و شدید بیماری.

اما علایم شایعی که در تمام بیماران کبد چرب غیر الکلی دیده می شوند، از قرار زیر اند:

– خستگی

– احساس درد در قسمت راست و بالای شکم

– کاهش وزن

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

از آنجایی که این بیماری علائم منحصر به فرد و واضحی ندارد، لازم است بروز هر گونه تغییر را با پزشک در میان بگذارید، مخصوصا اگر شما فردی دارای عوامل خطر نامبرده در بالا باشید.

 اما برای کمک بیشتر به تشخیص پزشک لازم است کارهای زیر را انجام دهید:

– هر گونه تغییر حالت و علامتی که فکر می کنید ناشی از بیماری باشد را یادداشت کنید.

– اطلاعات شخصی خود از قرار شیوه زندگی و رفتارهای غذایی خود را یادداشت کنید.

– لیست کامل داروهای مصرفی خود را برای ارائه به پزشک یادداشت کنید.

– سوابق بیماری های خود و خانواده تان را به پزشک اطلاع دهید.

تست های تشخیصی کبد چرب کدامند؟

آزمایش ها و مراحل تشخیص بیماری از قرار زیر اند:

– معاینات بدنی: بررسی وضعیت شکم، بررسی سابقه علائمی مانند خستگی، کاهش اشتها و کاهش وزن، و سایر علائم و زمینه های ابتلا به کبد چرب.

– تست های خونی: تست آنزیم های کبدی که همیشه اولین راه تشخیصی بیماری کبد چرب است.

– روش های عکسبرداری: عکس برداری به روش سی تی اسکن و یا ام آر آی (MRI) از دیگر روش های تشخیص بیماری کبد چرب است.

– نمونه گیری از کبد: این روش روشی تهاجمی است و معمولا در پی مثبت بودن مراحل قبل و به عنوان روش تشخیص نهایی به کار گرفته می شود. نمونه گیری (بیوپسی) از کبد علاوه بر تشخیص قطعی بیماری، علت اصلی ابتلا و نوع کبد چرب را مشخص خواهد کرد.

آشنایی با بیماری کبد چرب

با گسترش زندگی صنعتی و کم تحرک، مصرف غذاهای فراوری شده و پرکالری و به طور کلی تغییر سبک زندگی سنتی به زندگی مدرن، شیوع بیماری های مزمن نیز در حال افزایش است. بیماری هایی نظیر دیابت، فشار خون، سکته قلبی، سرطان ها و سایر بیماری های مزمن که در گذشته صدایی از آنها شنیده نمی شد این روزها علت اصلی مراجعه به مراکز درمانی هستند. اما یکی دیگر از این بیماری ها که این روزها شیوع بیشتر آن را می بینیم، کبد چرب است.

مرگ های ناشی از بیماری کبد چرب تقریبا دو برابر شده است و تقریبا ۵۰ درصد افراد به دلیل سبک زندگی ناسالم به  کبد چرب مبتلا شده اند.

یکی از اعمال کبد، جداکردن ترکیبات سمی و شیمیایی نظیر الکل از خون است. اگرچه کبد توانایی ترمیم آسیب های خود را دارد، اما این قدرت ترمیمی کبد محدود است. مصرف نوشیدنی های الکلی و گازدار باعث اختلال در عملکرد کبد و افزایش آسیب پذیری آن از تمام ترکیبات شیمیایی خواهد شد.

اصول کلی درمان کبد چرب

اگر بیماری کبد چرب در شما تشخیص داده شود و یا مشکوک به این بیماری باشید در این صورت یکی از اولین سوالاتی که احتمالا برای شما مطرح می شود این است که ؛ برای حفظ عملکرد مطلوب کبدتان کدام غذاها را باید مصرف نمایید.

ساده ترین و صحیح ترین جواب به سوال مذکور این است که به شرایط شما بستگی دارد، چرا که عوامل متعددی در این بیماری دخیل هستند و لذا بهترین رژیم غذایی به علل ابتلا به این بیماری و شرایط شما بستگی خواهد داشت.برای مثال رژیم غذایی مطلوب برای فردی که به غیر از کبد چرب به بیماری دیابت نیز مبتلا است با رژیم غذایی شخصی که به دیابت مبتلا نیست فرق می کند.

سایر شرایطی که در رژیم غذایی مطلوب برای بیمار کبد چرب دخیل هستند سن بیمار است.

اینکه بیمار در چه مرحله ای از بیماری قرار دارد . (بیماری کبد چرب در طی ۴ مرحله از حالت خفیف ساده تا حالت شدید پیشرفت می کند. برای مثال حالت وخیم تر از بیماری کبد چرب غیر الکلی، حالتی از بیماری کبد چرب به نام کبد چرب غیر الکلی میباشد که در آن التهاب کبد همراه با از بین رفتن سلولهای کبدی و افزایش آنزیمهای کبدی دیده میشود.

اولین نکته در درمان این است که درک کنید بیماری کبد چرب به ویژه در مراحل وخیم تر، درمان قطعی و دایمی ندارد و مثل یک سرماخوردگی نیست که پس از درمان ناپدید شود و شما باید همیشه جانب احتیاط را داشته باشید و مراقب سلامت خود باشید. در واقع با استفاده از یک رژیم غذایی مناسب و متعادل می توانید بیماری خود را کنترل و از پیشرفت آن پیشگیری کنید.

8 خوردنی مفید برای کبد چرب

1- پیشگیری از تجمع چربی‌ها در کبد با چای سبز

2- کاهش جذب چربی با خار مریم

3- با زنجبیل متابولیسم بدن را افزایش دهید

4- سویا را با گوشت قرمز عوض کنید

5- آب لیمو را فراموش نکنید

6- از زردچوبه غافل نشوید

7- عرقیات گیاهی بنوشید

8- برای درمان کبد چرب قهوه بخورید

جلوگیری از بروز بیماری کبد چرب

• رژیم غذایی سالم:
  شما باید رژیم غذایی سالمی را با مصرف بالای میوه، سبزی، غلات سبوس دار و چربی های مفید برای خود انتخاب کنید.
• جلوگیری از افزایش وزن به ویژه چاقی شکمی:
  داشتن رژیم غذایی سالم به همراه فعالیت بدنی، به حفظ وزن سالم و پیشگیری از بروز بیماری کبد چرب کمک می نماید. در صورت چاق بودن، از همین امروز برای کاهش وزن خود اقدام نمایید.
• هنگام استفاده از داروها کاملا مراقب باشید و از مصرف الکل جدا پرهیز نمایید.

مواد غذایی مفید برای کبد

مصرف بعضی از مواد غذایی طبیعی، فعالیت کبد را در حد مطلوب حفظ می کند. داشتن یک کبد سالم باعث می شود انرژی بیشتر و حال بهتری داشته باشیم. ولی کبدی که بیمار است و به درستی کار نمی کند، باعث احساس خستگی، سردرد، اشکال در تنفس، حساسیت و عدم تحمل بعضی مواد غذایی، مشکلات پوستی و افزایش وزن می شود.

غذاهای مفید برای کبد به دو گروه عمده تقسیم می شوند:

1- مواد غذایی که فرآیند سم زدایی و تصفیه کبد را افزایش می دهند.

2- مواد غذایی غنی از آنتی اکسیدان که در طی فرآیند سم زدایی از کبد محافظت می کنند.

در قسمت زیر به 8 ماده غذایی مهم که برای کبد مفید هستند، اشاره می شود:

1- سیر و پیاز:

2- انواع کلم (مثل بروکلی، گل کلم، کلم قمری، کلم پیچ و کلم بروکسل):

3- آب لیمو ترش تازه در آب داغ:

4- چغندر:

5- میوه های غنی از آنتی اکسیدان:

6- سیب:

7- آرتیشو (کنگر فرنگی):

8- سالاد سبزیجات برگی شکل تند:

درمان خانگی کبد چرب

از آنجایی که کبد چرب بیماری خاموش و بی نشانه ای است بنابراین پیشگیری از ابتلای آن باید در اولویت قرار بگیرد. عرقیات گیاهی شاه تره و خار شتر و کاسنی طبعی سرد و تر دارند و مصرف آن ها علاوه بر پاکسازی کبد از سموم زاید جلوگیری می کند.
بررسی ها نشان می دهند یکی از روش های درمان کبد چرب کاهش جذب چربی ها در بدن است در این بین مصرف زنجبیل تاثیر به سزایی در افزایش میزان سوخت و ساز بدن دارد و جذب چربی ها را کاهش می دهد.
گفتنی است این بیماری در مراحل اولیه قابل درمان است اما در صورتی که فرد متوجه نشود یا پیگیر درمان نشود وارد مرحله سیروز و “بدخیمی های کبدی” می شود.
برای کاهش چربی های کبد پیش از وعده ناهار و شام بایستی یک بشقاب سالاد حاوی کاهو، خیار و گوجه فرنگی بخورید و با این کار میل زیادی به خوردن غذاهای اضافی نخواهید داشت.
مصرف آبلیمو، دارچین و گوشت قرمز نیز تاثیر بسزایی در پیشگیری از تجمع و رسوب چربی ها در اطراف کبد دارند.

همچنین استفاده از مکمل‌های ویتامین E و مواد غذایی حاوی این ماده می‌تواند برای درمان بیماران مبتلا به بیماری‌های کبدی مفید باشد. افراد مبتلا به بیماری‌های کبدی می‌توانند با مصرف مواد غذایی و یا مکمل‌های حاوی ویتامین E به درمان خود بپردازند، البته مصرف این ویتامین باید زیر نظر پزشک متخصص کبد چرب باشد. افراد مبتلا به کبد چرب هم می‌توانند از این ویتامین برای بهبود یافتن استفاده کنند، اما متاسفانه مصرف این ماده برای بیماران کبدی که به دلیل مصرف الکل دچار این بیماری شدند، اصلا توصیه نمی‌شود.

ویتامین E پیش از این برای درمان بیماری‌های کبدی اصلا توصیه نمی‌شد و معمولا افرادی که در شرف ابتلا به این بیماری بودند، تنها می‌توانستند از آن استفاده کنند، اما با مطالعات و تحقیقات جدید مشخص شد که می‌توان از این ویتامین نیز حتی برای بیماران کبدی دیابتی هم استفاده کرد. تجویز ویتامین E و قرص‌های مکمل برای افراد مستعد این بیماری نیز توصیه می‌شود. البته کاهش مصرف مواد غذایی پرچرب و رعایت رژیم غذایی اصولی و مناسب نیز در کنار این مکمل‌های ویتامینه کمک مؤثر به درمان بیماران می‌کنند.