کبد (جگر) اندام مهمی در بدن است که بدون آن ادامه حیات غیرممکن است. پانکراس(لوزالمعده) و کبد، نقش مهمی در هضم و متابولیسم مواد غذایی به‌عهده دارند. کیسه‌ی صفرا نیز اگر چه اندامی مهم است، ولی بدن به‌خوبی خود را با فقدان آن، تطبیق می‌دهد. آگاهی از ساختمان و عملکرد این اندام‌ها بسیار مهم و با ارزش است.
کارهای اصلی کبد عبارت‌اند از:
متابولیسم کربوهیدرات، پروتئین و چربی؛
ذخیره و فعال کردن ویتامین‌ها و مواد معدنی؛
تبدیل آمونیاک به اوره؛
متابولیسم استروئیدها؛
عمل کردن به‌عنوان یک صافی؛برای محافظت در برابر سیل مواد مضری که به خون سرازیر می‌شوند.
کبد صفرا تولید می‌کند، نمک‌های صفراوی برای هضم و جذب چربی و ویتامین‌های محلول در چربی استفاده می‌شوند و بیلی روبین محصول نهایی انهدام گلبول‌های قرمز، در کبد ترکیب شده و از طریق صفرا دفع میشود.
هپاتیت
هپاتیت حاد ویروسی:
این بیماری یک التهاب شایع کبدی است که به وسیله‌ی ویروس‌های هپاتیت A,B ,C ,D, ایجاد می‌گردد.
هپاتیت A
هپاتیت A از طریق خوردن مواد آلوده مثل: آب و غذای آلوده به فاضلاب انتقال می‌یابد. بی‌اشتهایی شایع‌ترین علامت آن است. سایر علایم آن شامل تهوع، استفراغ، درد در ناحیه بالایی شکم، و ادرار تیره و زرد می‌باشند. بهبودی معمولاً کامل بوده و عوارض طولانی مدت به ندرت دیده میشود.
هپاتیتC ,B
هپاتیتC ,B می‌توانند به‌صورت مزمن در آمده و افراد مبتلا می توانند ناقل بیماری شوند. این دو نوع بیماری از طریق خون، محصولات خونی، منی و بزاق انتقال می‌یابند. به‌عنوان مثال سوزن آلوده، انتقال خون یا جراحات باز که باعث پاشیده شدن خون به دهان و چشم‌ها می‌گردد، هم‌چنین تماس جنسی، از راه‌های انتقال هستند. هپاتیت مزمن فعال، میتواند منجر به سیروز و نارسایی کبدی گردد.
هپاتیتC ,B می‌توانند به‌صورت مزمن در آمده و افراد مبتلا می توانند ناقل بیماری شوند. این دو نوع بیماری از طریق خون، محصولات خونی، منی و بزاق انتقال می‌یابند.
هپاتیت D
ویروس هپاتیت D برای بقا و انتقال، به ویروسB متکی است. این بیماری میتواند همزمان با هپاتیت B، ایجاد شود. این بیماری معمولاً به صورت مزمن در می‌آید.
هپاتیت که بیشتر در کشورهای جنوبی، شرقی و مرکزی آسیا، شرقی و غربی آفریقا گزارش شده است از طریق دهانی – مدفوعی انتقال می‌یابد و به نظر می‌آید که آب آلوده در مناطق پر جمعیت ساکن در شرایط غیربهداشتی، میتواند منبع عفونت باشد.
هپاتیتE
هپاتیتE معمولاً به صورت حاد دیده میشود.
سیروز کبدی:
بیماری مزمن کبدی است که به دلیل افزایش بافت فیبری، ساختمان طبیعی آن نابود میشود و میتواند در نتیجه‌ی ابتلا به بیماری‌های کبدی مثل هپاتیت B ، بیماری کبد الکلی (بیماری ناشی از مصرف زیاد الکل) و بیماری‌های خود ایمنی باشد.
علائم سیروز کبدی
سیروز، تظاهرات بالینی متعددی دارد که عبارت‌اند از:
سوء تغذیه
جمع شدن آب در شکم (آسیت)
آنسفالوپاتی کبدی
تغییرات قند خون و…
وقتی کبد بزرگ میشود
وقتی کبد بزرگتر از اندازه طبیعی خود می شود، هپاتومگالی رخ می دهد. بزرگ شدن کبد، نشانه ای از یک بیماری است. علل زیادی باعث بزرگی کبد می شوند، مثل بیماری هپاتیت.
بسته به علت این مشکل، بزرگی کبد گاهی اوقات باعث نارسایی کبد می شود. نارسایی کبد وقتی رخ می دهد که بخش زیادی از کبد از کار بیفتد و تخریب شود.
کبد یک اندام حیاتی در بدن است و در قسمت راست بالای شکم واقع شده است، به عنوان مثال کبد باعث سم زدایی از بدن می شود و موادی را تولید می کند که در فرآیندهای بدن مثل لخته شدن خون مورد استفاده قرار می گیرند.
اگر دچار بزرگی کبد هستید، بایستی با مراجعه به پزشک متخصص، علت آن را پیدا کرده و درمان مناسب را انجام دهید.
علائم بزرگ شدن کبد
بزرگ شدن جزئی کبد، علامتی ندارد، ولی بزرگی شدید کبد علائم زیر را ایجاد می کند:
– احساس سیری یا پری معده
– ناراحتی و درد شکم
علل بزرگ شدن کبد
1- التهاب کبد یا کبد چرب می تواند باعث بزرگ شدن کبد شود که در اثر مشکلات زیر رخ می دهد:
– یک عفونت مثل عفونت ویروسی و یا آبسه (چرک کردن)
– برخی داروها
– سموم
– برخی انواع هپاتیت، مثل هپاتیت الکلی
– بیماری خود ایمنی
– سندرم متابولیک
– اختلالات ژنتیکی که باعث تجمع چربی، پروتئین و سایر مواد در کبد میشود.
2- توده های غیرطبیعی در کبد باعث بزرگ شدن آن می شوند و در اثر عوامل زیر بروز می کنند:
– کیست ها
– تومورهای کبد و یا تومورهایی که از سایر قسمت های بدن به کبد می رسند
3- یک مشکل در جریان خون نیز باعث بزرگ شدن کبد می شود که در اثر بیماری های مختلفی ایجاد می شود، مثل:
– نارسایی احتقانی قلب: قلب نمی تواند خون را به خوبی پمپاژ کند
– ترومبوز ورید کبدی: گرفتگی سیاهرگ های کبد
درمان بزرگی کبد
اگر بزرگی کبد درمان نشود، باعث نارسایی کبد می شود.
با مراجعه به پزشک متخصص، او می تواند علت آن را تشخیص دهد و درمان مناسب را شروع کند.
روش درمان بزرگ شدن کبد به علت آن بستگی دارد. به عنوان مثال اگر نوشیدن الکل باعث بزرگ شدن کبد شده است، بایستی مصرف آن را قطع کنید تا کبد آسیب بیشتری نبیند، و یا اگر شما یک بیماری زمینه ای دارید، مصرف دارو و یا سایر روش های درمانی توصیه می شود.
تومورهای کبد
تومورهای خوش خیم کبد
سه نوع تومور خوش خیم کبدی وجود دارد که هر سه عمدتاً در خانم ها ایجاد می شوند. این تومورهای کبد عبارتند از: همانژیومها، آدنوم ها و هیپرپلازی گرهی کانونی (focal nodular hyperplasia; FNH).
بهترین روش تشخیص تومورهای کبد خوش خیم، انجام CT اسکن سه فازی است. MRI برای تشخیص بافت جوشگاهی مرکزی FNH حساستر است.
همانژیوم کبدی چیست ؟
همانژیوم شایع‌ترین توده خوش‌خیم کبدی میباشد و در 7 % جمعیت دیده می شود . همانژیوم کبدی در واقع کلافه عروقی است که در اثر تجمع غیر طبیعی عروق بوجود می آید و اغلب مادر زادی میباشد. در تمام گروه های سنی و در هر دو جنس مشاهده میشود اما بیشترین سن مشخص شدن همانژیوم کبدی 30 تا 50 سالگی میباشد. شیوع آن در زنان 3 برابر بیشتر از مردان می باشد . همانژیومهای کبدی اغلب منفرد بوده و اندازه کوچکتر از 5 سانتیمتر دارند و در لوب راست کبدی قرار دارند ولی ممکن است متعدد باشند .
علایم همانژیوم کبدی چیست ؟
اندازه اغلب همانژیوم ها کوچکند و علامت ایجاد نمیکنند و معمولا در جریان انجام بررسی سونوگرافی به هر دلیل دیگر، بطور اتفاقی کشف میشود . اکثر افرادی که دارای همانژیوم کبدی می باشد هیچ وقت دچار علامت و عارضه نمی شوند و به درمان نیاز پیدا نمی کنند مگر اینکه اندازه آن بزرگتر باشد که در اینصورت شخص ممکن است دچار درد مبهمی در قسمت بالا و راست شکم شود و یا تهوع و استفراغ داشته باشد. بندرت ممکن است همانژیوم کبدی پاره شده و به داخل حفره شکم خونریزی کند
تومورهای بدخیم کبد
کارسینوم کبدی (کارسینوم هپاتوسلولار؛ hepatocellular carcinoma; HCC) یکی از شایع ترین سرطان های دنیا است. سالانه حدود یک میلیون نفر به این بیماری مبتلا می شوند و نسبت ابتلای زن به مردن حدود ۴:۱ است. میزان بروز تومورهای کبد با میزان مرگ ناشی از آن برابر است. در ایالات متحده آمریکا حدود ۴ میلیون نفر، ناقل مزمن ویروس هپاتیت C هستند که تقریباً ۱۰ درصد از آنها (۴۰۰۰۰۰نفر) در خطر ابتلا به سیروز قرار دارند و حدود ۵ درصد از این گروه (۲۰۰۰۰ نفر)، به طور سالیانه مبتلا به کارسینوم هپاتوسلولار می شوند.
دو عامل مستعد کننده شایع دیگر این نوع سرطان کبد، ویروس هپاتیت B و مصرف مزمن الکل هستند.
نکته:
احتمالاً پرقدرت ترین ماده شیمیایی طبیعی سرطان زای تومورهای کبد، فرآورده ی قارچ آسپرژیلوس، موسوم به آفلاتوکسین B1 است که در غلاتی که در مکان های گرم و مرطوب نگهداری می شوند و بادام زمینی، پسته و برنج های انبار شده در خارج از سردخانه و یخچال یافت می شوند.
علائم
علایم این تومورهای کبد عبارتند از:
- درد شکم،
- کاهش وزن،
- ضعف،
- احساس پر بودن و تورم شکم،
- یرقان،
- تهوع
آبسه کبد
کبد از اعضایی است که احتمال بروز آبسه در آن زیاد است. آبسه کبد ممکن است منفرد یا متعدد باشد و ممکن است در اثر انتشار خونی باکتری ها یا از طریق انتشار موضعی از کانون های مسری عفونت واقع در داخل حفره ی صفاقی ایجاد شود. سابقاً آپاندیس هایی که به موقع تحت جراحی قرار نمی گرفتند باعث انتشار عفونت به نواحی مختلف و از جمله کبد می شدند که این وضعیت به تولید آبسه کبد می انجامید.
علایم آبسه کبد
شایع ترین علامت آبسه کبد، تب است، در بعضی از بیماران آبسه کبد، به ویژه افراد مبتلا به بیماری صفراوی، علائم و نشانه های موضعی ربع فوقانی راست، از جمله درد، سفتی موضعی شکم و حساسیت موضعی وجود دارد. ممکن است علایم غیر اختصاصی شامل لرز، بی اشتهایی، کاهش وزن، تهوع و استفراغ نیز موجود باشد. فقط در ۵۰ درصد بیماران، بزرگی کبد، حساسیت ربع فوقانی راست شکم یا یرقان وجود دارد.
درمان آبسه کبد
درمان اصلی آبسه کبد، عبارت است از تخلیه آبسه از راه پوست یا با استفاده از عمل جراحی. امروزه درمان دارویی صِرف در آبسه های چرکی کبد روشی است که به طور فزاینده مورد استفاده قرار می گیرد بر حسب عامل ایجاد کننده آبسه (اعم از باکتری، انگل یا قارچ) از داروی ضد آن استفاده می شود.
کبد چرب
کبد چرب، بیماری شایعی است که درصد زیادی از مراجعین به متخصصان گوارش را به خود اختصاص داده است. این بیماری عملکرد کبد را هدف قرار داده و در واقع کارخانه اصلی بدن را فلج می سازد. زمانی که چربی به مقدار زیادی در کبد ذخیره شود موجب بروز بیماری کبد چرب می شود. در مواقع پیشرفته درد طرف راست شکم می تواند علت کبد چرب باشد. کاهش مصرف کالری، کاهش مصرف شیرینی، غذاهای چرب و فست فودها بهترین روش پیشگیری از بیماری کبد چرب و کنترل اختلالات آنزیم های کبدی در کبد چرب هستند.
علائم کبد چرب
در بیماری کبد چرب، کبد معمولا علامت خاصی ندارد و به دنبال انجام آزمایشات دوره‌ای، اختلال در آنزیم های کبد مشخص میشود و یا این که در زمان انجام سونوگرافی به علل دیگر، ابتلا به کبد چرب نیز تشخیص داده میشود. البته اختلالات آنزیم های کبدی در کبد چرب معمولا خفیف است و در اکثر موارد موجب افزایش مختصر در آنزیم های کبدی میشود. در برخی موارد این بیماری با علایمی مانند خستگی و احساس ناراحتی در قسمت فوقانی شکم همراه است.
سرطان کبد
بطور کلی دو نوع سرطان کبد وجود دارد که عبارتند از: انتقال یافته (متاستاتیک) و اولیه. نوع انتقال یافته در اثر گسترش سرطان از جاى ديگرى از بدن (اغلب از پستان، ریه‌ها و روده بزرگ) به کبد ایجاد مى‌شود. سرطان‌هاى اولیه کبد از سلول‌هاى داخل کبد منشاء مى‌گیرند. شایع‌ترین آنها (سرطان هپاتوسلولار) اغلب در افراد مبتلا به تشمّع کبدى طول کشیده ایجاد مى‌شود.
کارسینوم هپاتوسلولار نیز نوعی از سرطان کبد که معمولاً به قسمت‌های دیگر بدن منتشر میشود و احتمال دارد کودکان در همة سنین به این نوع سرطان مبتلا شوند.
عوامل خطر برای کارسینوم هپاتوسلولار شامل این موارد است:
جنسیت مذکر
ابتلا به هپاتیت C. یا هپاتیت B. (در صورتی‌که ویروس در زمان تولد از مادر به کودک منتقل شده باشد خطر افزایش می‌یابد.)
آسیب‌دیدگی کبد به دلیل بیماری‌هایی نظیر سیروز صفراوی یا تیروزینمی
از جمله علائم احتمالی ابتلا به سرطان کبد اطفال نیز می‌توان به احساس وجود توده (برآمدگی) و درد در شکم اشاره کرد.
با رشد بیشتر تومور علائم بیشتری در فرد ایجاد میشود. مشکلات پزشکی دیگری نیز این علائم را ایجاد می‌کنند. در صورت مشاهده هر یک از این مشکلات لازم است با پزشک متخصص گوارش تماس بگیرید.
علائم سرطان کبد
وجود غدۀ بدون درد در شکم
احساس تورم یا درد در شکم
کاهش بی‌دلیل وزن
از دست دادن اشتها
بلوغ جنسی زودرس در پسران
حالت تهوع و استفراغ
برای پیدا کردن و تشخیص سرطان کبد اطفال از آزمون‌هایی که کبد و خون را آزمایش می‌کنند استفاده می‌کنند.
