اطلاعات جامع در مورد بیماری های روده

روده، به عنوان یک لوله عضلانی، از پایان معده تا مقعد کشیده شده و دو بخش اصلی دارد: روده کوچک و روده بزرگ یا کولون. در ادامه این مقاله، به تحلیل دقیق‌تر نقش و اهمیت روده در بدن، انواع بیماری‌های روده‌ای، دلایل بروز آن‌ها و علائم مرتبط با بیماری های روده می‌پردازیم.

روده و اهمیت آن در بدن

روده در بدن انسان نقش کلیدی در فرآیند گوارش و جذب مواد مغذی دارد، و همچنین در حفظ تعادل میکروبیوم و سیستم ایمنی بدن مؤثر است. تشکیل شده از دو بخش اصلی، روده کوچک و روده بزرگ، روده به طور عمده وظیفه هضم و جذب مواد مغذی از غذا را برعهده دارد. روده کوچک، با ساختار پیچیده و بلند خود، محل اصلی جذب مواد مغذی و مواد معدنی است، در حالی که روده بزرگ در جذب آب و تشکیل و دفع مدفوع نقش دارد. علاوه بر این، روده بزرگ به حفظ تعادل فلور میکروبی کمک می‌کند، که این امر برای سلامت کلی دستگاه گوارش و سیستم ایمنی بدن حیاتی است.

بیش از 80% سیستم ایمنی بدن در روده‌ها قرار دارد، بنابراین سلامت روده مستقیماً بر سلامت کلی بدن تأثیر می‌گذارد.

انواع بیماری های روده

بیماری‌های مختلفی وجود دارند که می‌توانند در روده کوچک رخ دهند و بر نحوه هضم غذا تاثیر بگذارد، از جمله:

• بیماری کرون
• بیماری سلیاک
• سندرم روده تحریک‌پذیر
• انسداد روده
• رشد بیش از حد باکتری‌های روده کوچک

بیماری کرون

بیماری کرون یکی از اشکال بیماری التهابی روده (IBD) است که بیشتر روده کوچک و گاهی دیگر قسمت‌های دستگاه گوارش را درگیر می‌کند. این بیماری موجب التهاب مزمن دیواره‌های روده می‌شود و می‌تواند علائمی مانند درد شکمی، اسهال، یبوست، و اختلال در فرآیند هضم غذا ایجاد کند. بیماری کرون نه تنها به دستگاه گوارش محدود می‌شود، بلکه می‌تواند تأثیرات سیستمیک داشته باشد و به سایر بخش‌های بدن مانند چشم‌ها، پوست، و مفاصل نیز گسترش یابد. این بیماری مزمن است و ممکن است دوره‌های فعالیت و رکود را تجربه کند.

علائم بیماری کرون

بسته به اینکه کدام قسمت از روده تحت تأثیر قرار گرفته باشد علائم بیماری کرون روده متفاوت است. علائم اغلب شامل موارد زیر است:

• اسهال
• زخم روده
• احساس ضعف و خستگی
• زخم دهان
• خونریزی های مقعدی
• کاهش وزن
• کاهش اشتها

برخلاف کولیت اولسروز که فقط لایه سطحی روده را تحت تأثیر قرار می‌دهد، التهاب در بیماری کرون می‌تواند در عمق دیواره روده نفوذ کند.

بیماری سلیاک

بیماری سلیاک یک اختلال خودایمنی است که در آن سیستم ایمنی بدن به اشتباه به بافت‌های سالم، به خصوص پرزهای دیواره روده کوچک حمله می‌کند. پرزها در روده کوچک نقش مهمی در جذب مواد مغذی دارند. این بیماری زمانی فعال می‌شود که فرد مبتلا مواد غذایی حاوی گلوتن مانند گندم، جو، و چاودار مصرف می‌کند. در این حالت، واکنش ایمنی به گلوتن منجر به آسیب دیدگی و کاهش عملکرد پرزهای روده کوچک می‌شود، که این امر می‌تواند موجب کاهش توانایی بدن در جذب ویتامین‌ها و مواد معدنی ضروری شود. این بیماری می‌تواند علائم متعددی ایجاد کند و بر کیفیت زندگی تأثیر بگذارد.

در حالی که برخی از افراد مبتلا به سلیاک ممکن است بدون علامت باشند، دیگران ممکن است علائمی مانند اسهال یا یبوست، نفخ، درد شکمی، استفراغ، از دست دادن وزن و احساس خستگی داشته باشند. علاوه بر تأثیرات گوارشی، سلیاک می‌تواند بر دیگر بخش‌های بدن نیز تأثیر بگذارد و باعث شود علائم دیگری مانند کم خونی (ناشی از کاهش تعداد گلبول‌های قرمز سالم)، درد مفاصل، و دیگر مشکلات به وجود آیند، که این مسائل معمولاً بیشتر در بزرگسالان مشاهده می‌شوند.

علائم بیماری سلیاک

علائم بیماری سلیاک در افراد مختلف بسیار متفاوت است و غالباً علائم متعددی بروز می‌کنند که حالت عودکننده دارند. معمولاً بیماران مبتلا به سلیاک به مشکلات گوارشی یا علائم دیگری نیز به جز سلیاک دچار هستند. برخی از این علائم عبارتند از :

• نفخ
• اسهال مزمن
• یبوست
• احساس درد در شکم
• بوی نامطبوع و زننده مدفوع
• مدفوع شل
• حساسیت نسبت به لاکتوز
• حالت تهوع
• استفراغ

بیشتر بخوانید: سلیاک و تاثیر آن بر زندگی

عدم درمان بیماری سلیاک می‌تواند منجر به عوارض جدی مانند کمبود مواد مغذی، پوکی استخوان، و حتی افزایش خطر برخی سرطان‌ها شود.

سندرم روده تحریک‌پذیر

سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS) یک اختلال گوارشی رایج است که هم روده کوچک و هم روده بزرگ را درگیر می‌کند.به طور کلی، علت قطعی ابتلا به بیماری روده تحریک پذیر هنوز مشخص نیست. ولی طبق نظر پژوهشگران، عوامل میکروبی ممکن است نقش اساسی داشته باشند. به نظر می‌رسد که میکروب‌های درگیر در گاستروانتریت عفونی، ممکن است بر روی سیستم ایمنی بدن موثر باشند و منجر به تغییرات طولانی مدت در روده شوند.

علائم بیماری سندرم روده تحریک‌پذیر

شایع ترین علائم این بیماری به شرح زیر می باشد:

• احساس خالی نبودن روده حتی پس از دفع
• دردهای شکمی
• تغییر در عادات روده
• اسهال
• یبوست
• نفخ و گاز روده

علائم این بیماری از فردی به فرد دیگر می‌تواند متفاوت باشد. ممکن است فرد یک روز مدفوع خشک و سفت داشته باشد و روز دیگر دچار اسهال شود. یکی از علائم اصلی این بیماری نفخ است.

انسداد روده

انسداد روده، وضعیتی است که در آن جریان عبور غذا در روده کوچک مسدود می‌شود. این انسداد ممکن است ناشی از التهاب ناشی از بیماری‌هایی مانند بیماری کرون باشد که منجر به ایجاد بافت اسکار یا ضخیم شدن دیواره‌های روده می‌شود. همچنین، اختلالات حرکتی که سرعت حرکت غذا را در روده کاهش می‌دهند، می‌توانند باعث انسداد شوند. انسداد روده می‌تواند یک مورد اورژانسی پزشکی باشد که گاهی اوقات با دارو و مایعات در بیمارستان درمان می‌شود، اما در موارد شدیدتر ممکن است به جراحی نیاز باشد.

علائم بیماری انسداد روده

علائم انسداد روده شامل موارد زیر است:

• نفخ و تورم شکم
• اسهال
• یبوست
• ناتوانی در اجابت مزاج و دفع مدفوع‌عدم خروج گاز‌ها
• درد در قسمت پایین شکم به‌خصوص در سمت چپ
• درد و ناراحتی شکمی
• صدای غرش روده (بوربوریگموس) یا شنیده شدن صدا‌های بلند از روده

رشد بیش از حد باکتری‌های روده کوچک

رشد بیش از حد باکتری‌های روده کوچک (SIBO) یک اختلال گوارشی است که در آن باکتری‌های روده‌ای به میزان غیرطبیعی افزایش می‌یابند. در حالت عادی، فلور روده که شامل میکروارگانیسم‌های مختلف است، برای عملکرد صحیح روده‌ها ضروری است. با این حال، در SIBO، تعادل این باکتری‌ها به هم می‌خورد و باکتری‌ها بیش از حد رشد می‌کنند، که می‌تواند علائمی مانند تولید گاز، نفخ، یبوست یا اسهال را ایجاد کند. علاوه بر این، SIBO می‌تواند تأثیراتی نیز بر خارج از دستگاه گوارش داشته باشد، مانند کاهش وزن. این اختلال معمولاً در اثر شرایطی که جریان طبیعی مواد غذایی و زائدات را در دستگاه گوارش کاهش می‌دهد، مانند جراحی یا بیماری‌های خاص، رخ می‌دهد. درمان SIBO معمولاً شامل استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها است، و در موارد پیچیده‌تر، جراحی ممکن است لازم باشد.

علائم بیماری SIBO

علائم و نشانه های SIBO اغلب شامل موارد زیر است:

• نفخ شکم
• درد شکم
• اسهال مزمن
• احساس پری شکم حتی پس از اجابت مزاج
• کاهش چشمگیر وزن
• سوءتغذیه

بیشتر بخوانید: سندرم رشد بیش از حد باکتری های روده

رشد بیش از حد باکتری های روده کوچک ممکن است ناشی از سندرم روده تحریک پذیر (IBS)، کم کاری تیروئید، یا مجموعه ای از شرایط پزشکی دیگر باشد. 

بیماری های روده بزرگ

روده بزرگ، که در انتهای دستگاه گوارش قرار دارد، یک لوله بلند و توخالی است و نقش مهمی در فرآیند هضم دارد. این عضو در تولید، ذخیره‌سازی و نهایتاً دفع مدفوع نقش اساسی ایفا می‌کند. روده بزرگ همچنین در جذب آب و برخی مواد معدنی و الکترولیت‌ها از مواد زائد گوارشی موثر است و به حفظ تعادل آب و الکترولیت‌های بدن کمک می‌کند.

از بیماری‌هایی که روی عملکرد روده بزرگ تاثیر می‌گذارند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• پولیپ
• کولیت اولسراتیو
• دیورتیکولیت
• سرطان کولورکتال

پولیپ

پولیپ روده نوعی رشد بافتی اضافی است که در داخل روده بزرگ یا کولون به وجود می‌آید. اغلب پولیپ‌ها غیرسرطانی و بی‌خطر هستند، اما در برخی موارد ممکن است پتانسیل تبدیل شدن به سرطان را داشته باشند یا از ابتدا سرطانی باشند. به همین دلیل، پزشکان معمولاً در طی کولونوسکوپی پولیپ‌ها را برداشته و برای بررسی بیشتر آزمایش می‌کنند.

افراد در سنین مختلف می‌توانند به پولیپ روده مبتلا شوند، اما افراد بالای 50 سال، کسانی که سابقه خانوادگی یا شخصی پولیپ یا سرطان روده بزرگ دارند، بیشتر در معرض خطر هستند.

بیشتر پولیپ‌های روده علائمی ایجاد نمی‌کنند، اما در صورت بروز علائم، ممکن است شامل خون در مدفوع یا روی دستمال توالت پس از دفع، وجود خون در مدفوع، و یبوست یا اسهالی که بیش از یک هفته ادامه دارد، باشند.

کولیت اولسراتیو

کولیت اولسراتیو (UC) یک بیماری التهابی روده است که موجب التهاب و زخم شدن در روده بزرگ می‌شود. این بیماری، که از جمله اختلالات مشابه بیماری کرون است، می‌تواند در هر سنی بروز کند، اما بیشتر در افراد بین 15 تا 30 سال شایع است. شایع‌ترین علائم کولیت اولسراتیو شامل درد شکمی و خون در اسهال است. سایر نشانه‌های بالقوه این بیماری عبارتند از کم خونی، خستگی شدید، کاهش وزن ناخواسته، از دست دادن اشتها، خونریزی از رکتوم، درد مفصلی و، در کودکان، نارسایی رشد. حدود نیمی از مبتلایان به UC تنها علائم خفیفی را تجربه می‌کنند.

دیورتیکولیت

دیورتیکولیت حالتی است که در آن کیسه‌های کوچک (دیورتیکول‌ها) که از دیواره روده بزرگ بیرون زده‌اند، ملتهب یا عفونی می‌شوند. داشتن دیورتیکول‌ها به معنای ابتلا به دیورتیکولوز است، که بیشتر در افراد سالمند شایع است، به طوری که تقریباً نیمی از افراد بالای 60 سال به آن مبتلا می‌شوند. تغذیه کم فیبر اغلب به عنوان یکی از عوامل اصلی ابتلا به دیورتیکولوز شناخته می‌شود. در حالت دیورتیکولیت، التهاب و عفونت دیورتیکول‌ها می‌تواند منجر به علائمی مانند درد شکمی، تب، و تغییرات در عادت‌های روده‌ای شود.

سرطان کولورکتال

سرطان کولورکتال نوعی سرطان است که در بافت‌های کولون (بخشی از روده بزرگ) یا رکتوم (بخش پایانی روده که مسئول ذخیره‌سازی مدفوع است) به وجود می‌آید. این بیماری معمولاً ناشی از تغییرات ژنتیکی در DNA است که اغلب به دلایل نامعلومی در طول زندگی رخ می‌دهند. در حالی که برخی از این تغییرات ممکن است ارثی باشند و فرد با آن‌ها متولد شود، عوامل دیگری مانند رژیم غذایی، سبک زندگی و محیط نیز در افزایش خطر ابتلا به این نوع سرطان نقش دارند.
علائم این بیماری می‌تواند شامل تغییر در عادات روده‌ای، خونریزی مقعدی، کاهش وزن بی‌دلیل و خستگی مزمن باشد. تشخیص زودهنگام از طریق غربالگری‌ها مانند کولونوسکوپی می‌تواند به پیشگیری و درمان موثر این بیماری کمک کند.

التهاب روده (IBD)

التهاب روده یا IBD به مجموعه‌ای از اختلالات گفته می‌شود که منجر به التهابات مزمن در دستگاه گوارش می‌شوند. این اختلالات می‌توانند بخش‌های متفاوتی از سیستم گوارش از جمله معده، مری، دهان، روده بزرگ و روده باریک را تحت تأثیر قرار دهند.

دستگاه گوارش نقش بسیار مهمی در فرآیندهای هضم غذا، جذب مواد مغذی و دفع مواد زائد دارد. بنابراین، هرگونه اختلال در این سیستم می‌تواند منجر به درد شدید، تورم و سایر علائم ناخوشایند شود. در صورتی که این التهابات درمان نشوند، می‌توانند خطرات جدی برای سلامت فرد ایجاد کنند. علائم IBD می‌تواند شامل اسهال مزمن، درد شکمی، خونریزی رکتوم و کاهش وزن باشد، و درمان آن معمولاً شامل داروهای ضد التهاب و تغییرات در سبک زندگی می‌شود.

روش های تشخیص بیماری های روده

برای تشخیص بیماری‌های روده، روش‌های مختلفی وجود دارد که انتخاب آن‌ها بستگی به نوع و شدت علائم بیمار دارد. پزشک ممکن است بر اساس تاریخچه پزشکی و علائم گزارش شده توسط بیمار، یک یا چند روش تشخیصی را توصیه کند. این روش‌ها کمک می‌کنند تا پزشک بتواند بیماری‌های روده را با دقت بیشتری تشخیص دهد و درمان مناسب را تجویز کند. روش‌های تشخیصی شامل:

• غربالگری
• عکس‌برداری با اشعه ایکس
• سی‌تی اسکن
• ام آر آی (MRI)
• سونوگرافی
• آندوسکوپی
• کولونوسکوپی
• پروکتوسکوپی
• بیوپسی
•  آزمایش تنفس برای تشخیص رشد بیش از حد باکتری‌های روده کوچک 
• آزمایش مدفوع برای تشخیص عفونت
• آزمایش خون

آیا بیماری های روده با درمان خانگی بهبود می یابند؟

بیماری‌های روده مانند بیماری کرون، کولیت اولسروز و سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS) معمولاً نیازمند مدیریت پزشکی تخصصی هستند. درمان خانگی به تنهایی نمی‌تواند این بیماری‌ها را به صورت قطعی درمان کند، اما برخی از روش‌های خانگی می‌توانند به کاهش علائم و بهبود کیفیت زندگی بیماران کمک کنند.

اقدامات خانگی مانند تغییر در رژیم غذایی، مانند کاهش مصرف غذاهای حاوی فیبر بالا یا حساسیت‌زا (مانند لاکتوز و گلوتن در افراد حساس)، استفاده از پروبیوتیک‌ها برای بهبود سلامت روده، و انجام تمرینات ملایم مانند پیاده‌روی و یوگا می‌توانند به مدیریت علائم کمک کنند. همچنین، روش‌های کاهش استرس مانند مدیتیشن و تکنیک‌های آرام‌سازی می‌توانند در کاهش تنش‌هایی که می‌توانند علائم را تشدید کنند، مؤثر باشند.

با این حال، بسیار مهم است که این اقدامات همراه با نظارت پزشکی انجام شوند. برای افرادی که علائم جدی یا مداوم دارند، مراجعه به پزشک برای ارزیابی دقیق و در صورت لزوم، دریافت درمان‌های تخصصی ضروری است.

اقدامات خانگی نباید جایگزین مراقبت‌های پزشکی شوند، بلکه باید به عنوان بخشی از یک برنامه جامع مدیریت بیماری در نظر گرفته شوند.

سوالات متداول