گاستروپارزی: علل و عوارض فلج معده

فلج معده یا گاستروپارزی تاخیر در تخلیه معدی است که بیماری پیچیده ای  می باشد.

شایعترین علل بیماری :

• عفونت ویروسی

• دیابت

• جراحی

عوارض بیماری شامل نفخ شکمی ، کاهش اشتها و بی اشتهایی ، تهوع و استفراغ ، احساس پری ، سیری زودرس ، بوی ناخوشایند دهان و هیپوگلیسمی بعد از صرف غذا می باشد.

تشخیص :

استاندارد طلایی برای اندازه گیری میزان تخلیه معدی روش Scintigrphy ( ایجاد تصاویر دوبعدی و سه بعدی براساس توزیع مواد رادیواکتیو ) می باشد. در این روش برای مثال تخم مرغ را با  technetium 99m   نشاندار کرده و تصاویر در طول 4 ساعت برای ارزیابی تخلیه معدی تهیه می گردد. بسیاری از عوارض تاخیر تخلیه معدی منجر به تاثیر بر دریافت غذایی شده و درمان آن تاثیر زیادی بر بهبود وضعیت تغذیه ای خواهد داشت . درمان تهوع و استفراغ حیاتی می باشد. متوکلوپرامید و اریترومایسین داروهایی می باشند که منجر به افزایش حرکات معدی می گردند. رشد بیش ازحد باکتری های روده کوچک و Ileal brake ( تاثیر کند کننده موادمغذی هضم نشده بویژه چربی های رسیده به ایلئوم ) و تشکیل بزوآر از جمله دیگر عوارض فلج معدی است که بر وضعیت تغذیه ای بیمار تاثیر گذار می باشد. بزوار (Bezoar ) ( انسداد خروجی معده ) می تواند به دو شکل دیده شود .

• Phytobezoar  : در نتیجه بخش های غیر قابل هضم غذا ، سلولز ، همی سلولز ، لیگنین ، تانن های موجود در میوه ایجاد می شود.

• Pharmacobezoar : در نتیجه داروهایی نظیر کلستیرامین ، سوکرالفات ، آسپرین ، آنتی اسیدهای حاوی آلومینیوم ومسهل های افزاینده حجم مدفوع ایجاد شود.

درمان شامل آنزیم درمانی مانند papain  ویا سلولاز ، لاواژ ( شستشوی معده ) و یا اندوسکوپی برای تخریب مکانیکی بزوار می باشد. بسیاری از بیماران به ترکیبی از داروها و مداخلات رژیمی پاسخ می دهند ولی در موارد شدید استفاده از تغذیه روده ای به صورت گاستروستومی زیرپوستی اندوسکوپیک (PEG ) ، با ورود ژژنوم و یا PEG بهمراه ژژنوستومی زیر پوستی آندوسکوپیک ، می تواند مفید واقع گردد. استفاده از چنین روش هایی برای تغذیه لوله ای ، امکان عبور مواد ازمعده را فراهم نموده و روشی آلترناتیو برای خالی نمودن ترشحات معدی می باشدکه این امر منجر به کاهش تهوع و استفراغ می گردد.

تغذیه درمانی :

اصلی ترین فاکتور تغذیه ای که بر تخلیه معده تاثیر گذار می باشند به ترتیب تاثیر بالینی شامل ؛ حجم غذا، مایع بودن در مقایسه با جامد بودن موادغذایی ، هایپرگلیسمی ، فیبر، چربی و اسمولالیته می باشند.

مقادیر زیاد مواد غذایی منجر به بادکردگی معده ، تاخیر تخلیه معدی و ایجاد حس سیری می گردد. بنابراین بیماران می توانند از وعده های غذایی کوچک و مکرر متنفع گردند.

بیماران مبتلا به فلج معدی زمانی که معده آنها خالی می باشد می توانند مایعات را بدون نیاز به انقباضات در نتیجه عملکرد نیروی جاذبه تخلیه نمایند . بنابراین تغییر رژیم غذایی به سمت موادغذایی پوره شده و نیمه مایع می تواند برای بیماران مفید باشد.

  برخی داروها نظیر مسکن ها و داروهای آنتی کولینرژیک می توانند منجر به تاخیر در تخلیه معدی گردند.

هایپرگلیسمی در مقادیر گلوکز خون بالاتر از 200  میلی گرم در دسی لیتر منجر به کاهش حرکات معده از طریق تاثیر طولانی مدت مشخص بر اعصاب و حرکات معدی می گردد. بنابراین از نظر ارزیابی آزمایشگاهی ، بررسی هموگلوبین گلیکوزیله ( در صورت وجود دیابت ) ، فریتین ،  ویتامین B12 و D (OH) 25 در بررسی های ابتدایی باید صورت گیرد.

فیبرها بویژه پکتین توانایی ایجاد تاخیر در تخلیه معده را داشته و می تواند منجر به بزوار در افراد مستعد گردد. بنابراین توصیه می شود که بیماران از مصرف موادغذایی پرفیبر و یا مکمل های فیبر پرهیز نمایند. اندازه مواد فیبروزه بسیار مهمتر از مقدار آن می باشد ( مانند پوست سیب زمینی در مقایسه با سبوس ) . اندازه فیبر و میزان مقاومت آن در برابر جویدن دو عامل مهم در تشکیل بزوار می باشند. بررسی وضعیت دندان های بیمار بسیار مهم می باشد چرا که از دست دادن دندان ها ، توانایی ضعیف فرد در خرد کردن قطعات غذایی و یا از دست دادن کلیه دندان ها فرد را در معرض خطر بالاتری قرار می دهد ، افرادی که دندان های قوی و سالمی دارند می توانند قطعات غذایی در قطر 6-5 سانتی متر را براحتی بلعیده و انتقال دهند.

چربی از جمله قویترین بازدارنده های تخلیه معدی از طریق کوله سیستوکینین می باشد. اکثر بیماران روغن مایع را می توانند بهتر تحمل نمایند. چربی در بیمارانی که قادر به تامین نیازهای انرژی روزانه خود نمی باشند به هیچ وجه نباید محدود گردد.

مطالعات بیانگر کند شدن تخلیه معدی در اثر مصرف مواد با اسمولالیته بالا می باشند. با این حال در مقایسه با سایر تغییرات رژیمی تغییر در این فاکتور چندان تاثیر بالینی مفیدی نداشته است.