بیماران مبتلا به سندرم التهاب روده یا IBD بدلیل طبیعت بیماری و نوع درمان درمعرض خطر بیشتری برای ایجاد مشکلات تغذیه ای قرار دارند. رژیم ها و سایر روش های حمایتی ممکن است در جریان دوره های تشدید یا تسکین بیماری تغییر کنند. بنابراین اولین هدف، بهبود و حفظ وضعیت تغذیه ای بیمار است. برای نیل به این هدف، ممکن است از غذاها، مکمل های رژیمی و ریزمغذی ها و تغذیه وریدی و روده ای استفاده شود.
عناوین مطالب
تغییرات رژیمی برای درمان بیماری های التهابی روده
در جریان مراحل حاد و شدید بیماری ، رژیم بایستی دقیقاً با وضعیت بیمار تطبیق داده شود . در بیماران مبتلا به حرکت سریع مواد از روده و بیمارانی که بخش عمده روده آنها خارج گردیده است، فرایند جذب مختل می گردد. دریافت مقادیر زیاد لاکتوز ، فروکتوز یا سوربیتول ممکن است باعث کرامپ های شکمی ، تجمع گاز و اسهال شود و دریافت زیاد چربی ممکن است باعث استئاتوره شود. از آنجایی که شیوع عدم لاکتوز در این بیماران بیش از جمعیت نرمال نمی باشد ، در بیمارانی که می توانند لاکتوز را تحمل نمایند، استفاده از مواد غذایی حاوی لاکتوز توصیه می گردد چراکه این غذاها منبع غنی از پروتئین با کیفیت بالا ، کلسیم و ویتامین D می باشند.
در بیماران مبتلا به IBD که انسداد نیز دارند ، کاهش مقدار فیبر دریافتی و اندازه ذرات غذایی می تواند موثر باشد.
وعده های غذایی مکرر کم حجم ممکن است بهتر از وعده های حجیم تر تحمل گردند.
ممکن است مقدار اندکی مایعات ایزوتونیک و مکمل های خوراکی ، بدون تشدید علائم در اصلاح مقادیر دریافتی ارزشمند باشند.
در صورت وجود سوء جذب چربی ، مکمل یاری با MCT می تواند برای تامین کالری و ویتامین های محلول در چربی مفید باشد. به علت این که پروسه جذب کامل نیست ، این محصولات تاثیر اندکی داشته و گرانقیمت می باشند.
همان عواملی که در افراد سالم تولید نفخ و گاز می نماید ، در بیماران مبتلا به IBD خفیف و یا بیمارانی که در مرحله عود نمی باشند نیز صادق می باشد و رعایت اصول درمانی آن نیز مشابه می باشد.
استفاده از پروبیوتیک ها و پروبیوتیک ها در جلوگیری از رشد بیش از حد باکتری در روده کوچک در افراد مستعد و درمان اسهال نقش دارد . ولی مطالعات بیشتری برای تعیین مقدار مناسب و دستیابی به هدف در مقایسه با سایر روش های درمانی موجود مورد نیاز می باشد.
غذاها و مکمل های پروبیوتیک باعث نگهداری فلور طبیعی روده می شود و فرایندهای التهابی موجود در IBD را کاهش می دهد . مکمل هایی با دوز بالای پروبیوتیک ها ( VSL3 ) در بیماران دارای pouchitis ، بیماران دچار التهاب در ناحیه ایلئوم و بدنبال کولوستومی منجر به بهبود بیماری می گردد. اما مکمل های دیگر با دوزهای پایین تر اثری در کاهش علائم نداشته اند. به نظر می رسد پروبیوتیک ها در کودکان و بالغین مبتلا به کولیت اولسراتیو منجر به بهبودی و افزایش طول مدت زمانی که فرد عود ندارد می گردد، با این حال چنین اثری در بیماری کرون در بالغین و کودکان مبتلا دیده نشده است.
بیشتر بخوانید: کولیت روده چیست؟
مصرف منظم غذاهای پروبیوتیک مثل الیگوساکاریدها ،فیبرهای تخمیرپذیر و نشاسته های مقاوم ممکن است ترکیب میکروارگانیسمهای موجود در فلور کولون را به نفع لاکتوباسیلوس و بیفیدوباکتر تغییر دهند و حداقل در تئوری بتوانند با ایجاد محیطی اسیدی باعث کاهش میکروفلور پاتوژن و فرصت طلب و افزایش تولید SCFAs شوند . تغییر فلورو تولید SCFAs ممکن است باعث تخفیف فرایند التهابی خصوصاً در کولیت اولسراتیو شود.
فاکتورهای خطر مرتبط با عود IBD می تواند شامل افزایش دریافت ساکارز، کمبود دریافت میوه ها و سبزی ها ، کاهش دریافت فیبرهای رژیمی ، مصرف گوشت قرمز و الکل و تغییر نسبت دریافت امگا ۳ / امگا ۶ باشد.
بنابراین تغییرات رژیمی که منجر به تعدیلات فوق گردد در بهبود بیماری موثر خواهد بود.
بیشتر بخوانید: اطلاعات جامع درباره بیماری های روده
رژیم غذایی و نوع مکمل های مورد استفاده ممکن است در طی دوره های ایجاد موقتی و عود بیماری تغییر کند. اشخاص مبتلا به IBD اغلب نسبت به عوارض خفیف یا شدید بیماری معدی- روده ای و همچنین نسبت به انتخاب غذای مناسب و روش تغذیه دچار سردرگمی هستند.
رژیم غذایی مناسب و مواد مغذی ویژه می توانند در حفظ و یا فراهم کردن شرایط مناسب( ولو موقتی) درمان بیماری نقش داشته باشند. توانایی تغذیه وریدی یا روده ای جهت ایجاد تسکین موقتی در IBD، سال های متعددی مورد بحث بوده و هنوز توافق جمعی حاصل نشده است. استفاده از رژیم های کم باقیمانده و یا کم فیبر می تواند بار میکروبی کولون را کاهش داده و در نتیجه احتمال بروز التهابات را کاهش دهد. بیماران IBD اغلب درخصوص استفاده از مواد غذایی و تغذیه ترس و نگرانی دارند. همچنین با توجه به توصیه های ضد و نقیض اطرافیان و پرستاران گیج و سردرگم می گردند. آموزش ، شکل کلیدی درمان است .
رژیم و مواد مغذی بخصوص ممکن است نقش حمایتی در حفظ وضعیت تغذیه ای بیمار ، محدود نمودن افزایش علائم و حمایت رشد کودکان مبتلا داشته باشند . توانایی تغذیه لوله ای یا وریدی در تسکین بخشیدن به IBD به مدت چندین سال مورد شک و تردید بوده است و هنوز این موضوع به خوبی حل نشده است.
حمایت های تغذیه ای بخشی حیاتی در اصلاح و حفظ وضعیت تغذیه ای می باشد، چراکه سوءتغذیه عملکرد هضمی و جذبی را به مخاطره می اندازد و ممکن است نفوذ پذیری مجرای GI را به عوامل بالقوه التهابی افزایش دهد. تغذیه وریدی از نظر تغذیه ای کامل نبوده ، احتمال عفونت را افزایش داده و نسبت به تغذیه روده ای گرانتر می باشد و در بیمارانی که انسداد ، فیستول ، بیماری شدید و رزکسیون های وسیع GI دارند، برای تامین مواد مغذی مورد استفاده قرار می گیرد.
تفاوت بیماری های التهابی روده
بیماری های التهابی روده ( IBD ) به دو شکل بیماری کرون و یا کولیت اولسراتیو وجود دارد. شیوع کولیت اولسراتیو ۱۰۰ مورد از ۱۰۰۰۰۰ نفر و شیوع کرون ۱۳۰ مورد از ۱۰۰۰۰۰ نفر می باشد. شروع IBD اغلب در سنین ۱۵ تا ۳۰ سال است ، اما در بعضی موارد دیرتر هم بروز می کند. هر دو جنس هم به یک نسبت درگیر می شوند . در هر دو نوع خطر بدخیمی احتمالاً به علت افزایش التهابات ، وضعیت پرولیفراتیو و فاکتورهای تغذیه ای وجود دارد. بیماری کرون و کولیت اولسراتیو اشکال بالینی مشترکی دارند ؛ عدم تحمل های غذایی ، اسهال ، تب ، کاهش وزن ، ٱنمی ها ، سوءتغذیه ، عقب افتادگی رشد، آرتریت ، عوارض پوستی و کبدی. اگر چه سوءتغذیه در هر دو شکل IBD رخ می دهد ولی در بیماری کرون عمده تر و طویل المدت تر می باشد. در هر دو شکل با طولانی شدن ابتلا خطر بیماری بدخیم افزایش می یابد.
تفاوت های بیماری کرون با کولیت اولسراتیو :
بیماری کرون
- بیماری ناحیه مقعدی
- درد شکمی (۶۵ درصد )
- ممکن است رکتوم درگیر نباشد
- در همه جای GI ممکن است دیده شود
- محل درگیر یک پارچه نیست ضایعات منقطع
- دیواره ضخیم
- انسداد معمول است
- ظاهر سنگ فرشی
- التهاب زیاد
- زخم های کم عمق
- فیبروزیس
- فیستول
- آبسه مقعدی
- تنگی
- سوء جذب
- سرطان
بیشتر بخوانید: فیستول مقعد چیست؟
بیماری کولیت اولسراتیو
- اسهال خونی
- همواره درگیری رکتوم
- پیشرفت پیوسته از رکتوم
- دیواره نازک
- انسداد کم
- زخم پراکنده
- التهاب کم
- زخم های عمیق
- پولیپ روده کاذب
- مگاکولون سمی
- سرطان
- تنگی و فیستول بسیار نادر است.
درمان جراحی بیماری های التهابی روده IBD
بیماری‌های التهابی روده (IBD) به بیماریهایی که موجب التهاب جدار روده‌ها می‌شوند اطلاق می‌شود. مهمترین این بیماریها دو بیماری کولیت اولسروز و کرون که از جهاتی دارای شباهتهایی هستند می‌باشد.
هر دو بیماری موجب التهاب جدار روده‌ها می‌شوند البته تفاوتهای زیادی در مورد مناطق درگیر و عمق التهاب بین این دو بیماری وجود دارد.درمان دو بیماری نیز مشابهت هایی دارد.
در صورت شکست معالجات پزشکی ، ممکن است برای ترمیم آسیب ها یا حذف قسمت های بیمار روده ، جراحی ضروری باشد. در حدود ۷۰ – ۵۰ درصد بیماران مبتلا به کرون تحت عمل جراحی قرار می گیرند . جراحی ، بیماری را درمان نمی کند و بیماری مجدداً ظرف ۳-۱ سال پس از جراحی عود می کند و احتمال جراحی مجدد در برخی مواقع در حدود ۷۰-۳۰ درصد است . رزکسیون های عمده روده ممکن است منجر به درجات متفاوتی از سوءجذب مایعات و مواد مغذی گردد. در موارد شدید ممکن است بیماران رزکسیون های وسیع یا چندین رزکسیون داشته باشند که منجر به سندرم روده کوتاه ( SBS ) و وابستگی به تغذیه وریدی جهت حفظ مواد مغذی کافی و هیدراسیون می گردد. در کولیت اولسراتیو ۲۰ درصد بیماران تحت عمل جراحی کولوستومی و خارج کردن کولون قرار گرفته و این تا حدودی بیماری را درمان می کند.
