انسداد روده یا “قولنج الیاوسی” (بسته شدن روده) توقف جریان رو به جلو و پیشروی محتویات روده بخاطر «راه بند»های مختلف است و میتواند در هر سنی، از نوزادی تا سالخوردگی، انسان را گریبان گیر کند. این بیماری یک خطر جانی بسیار مهم محسوب میشود که بایستی سریعاً بوسیله پزشک متخصص (ترجیحا جراح) درمان شود. به گفته منابع مرجع، تنها راه درمان عمل جراحی است. این نقطه “بن‌بست” در هر مکانی از لوله گوارش یعنی روده امکان‌پذیر است، چه روده بزرگ و چه روده کوچک. علائم بالینی عموماً بر اساس مکان بسته شدن روده متفاوت هستند. نشانه‌های آن معمولاً شامل حالت تهوع و استفراغ، دل‌درد کولیکی و عدم توانایی دفع گاز یا مدفوع است. انسداد روده بیشتر به خاطر چسبندگی‌های داخل شکم، غده‌های روده، فتق روده (ورود روده به یک محل سست یا پارگی در دیوارهٔ شکم)، گره خوردیا چرخیدن روده و در کمتر موارد کرم روده، آبسه (دمل) های داخل شکمی، سنگ کیسه صفرا و اجسام خارجی ایجاد میشود.
بیشتر بخوانید: سندرم روده تحریک پذیر را بیشتر بشناسیم
عناوین مطالب
انسداد روده چیست ؟
به انسداد مسیر حرکت طبیعی مواد در روده، انسداد روده می گویند. ممکن است این اتفاق در روده باریک یا بزرگ بیافتد و در هر کدام میتواند کامل یا ناقص باشد. انسداد کامل روده یک اورژانس پزشکی بوده و نیاز به عمل جراحی دارد.
تظاهرات بالینی انسداد روده چیست ؟
سه علامت اصلی انسداد روده عبارتست از :
1) تهوع و استفراغ
2) اتساع شکم
3) عدم دفع گاز و مدفوع
بروز حالت تهوع و استفراغ به محل انسداد بستگی دارد. هرچه محل انسداد بالاتر باشد، استفراغ زودتر رخ میدهد . بیمار دچار انسداد روده دچار درد شکم نیز میشود این دردهای شکم در ابتدا به صورت دوره ای هستند و هر چند دقیقه یکبار رخ میدهد اما با کامل شدن انسداد این دردها به شدت زیاد می‌شوند و به‌طور دائم وجود خواهند داشت.
شایع ترین علل انسداد روده باریک چیست ؟
سه علت شایع انسداد روده باریک به ترتیب عبارت است از :
1- باند چسبندگی روده: شایع ترین علت انسداد روده باریک می باشد ولی باعث انسداد روده بزرگ نمیشود.
2- فتق شکمی: در فتق‌‌های روده‌ای یک قسمت از روده وارد فتق میشود و در حلقه آن گیر می‌کند و تنگی به وجود آمده باعث انسداد میشود.
3- تومورها: تومورها باعث تنگی مسیر روده می‌شوند.
شایع ترین علل انسداد روده بزرگ چیست ؟
سه علت شایع انسداد روده بزرگ عبارت است از :
ولولوس (پیچ خوردن روده به دور خود): یکی از علل شایع انسداد روده بزرگ در ایران ، پیچ خوردن روده به دور خود یا ولولوس میباشد که بطور شایع در قسمت سیگموئید رخ میدهد.
سرطان روده بزرگ: تومورهای روده بزرگ میتواند باعث انسداد روده بزرگ شود . اغلب انسداد روده بزرگ بعلت سرطان روده و کولون سمت چپ بخصوص در قسمت سیگموئید اتفاق می افتد.
دیورتیکولیت (التهاب دیورتیکول): التهاب دیورتیکول روده گاهی موجب انسداد روده بزرگ میشود.
انسداد روده چه عوارضی دارد ؟
در اثر انسداد روده‌ها ، قسمت بالای انسداد گشاد میشود و فشار به دیواره روده ها موجب تحت فشار قرار گرفتن عروق خونی دیواره و اختلال خون‌رسانی به روده‌ها می شود. این مساله میتواند موجب مرگ بافت روده و پارگی آن شود . انتشار سموم داخل سلولی به همراه مواد غذایی و آنزیم‌ها در فضای داخلی شکم موجب پریتونیت می شود. علاوه بر اختلال آب و الکترولیت که در انسداد کامل روده اتفاق می افتد ممکن است نارسایی حاد کلیه نیز ایجاد گردد .
انسداد روده چگونه تشخیص داده میشود ؟ انسداد روده را می‌توان از روی علائم بیماری تشخیص داد. سه علامت تهوع و استفراغ ، عدم دفع گاز و مدفوع و اتساع شکم مطرح کننده انسداد روده است. در صورت شک به انسداد روده از روش های رادیوگرافی و آزمایش استفاده میشود.
رادیوگرافی : ارزیابی اولیه بیماران دچار نشانه‌ها و علایم بالینی انسداد روده باید شامل رادیوگرافی ساده ایستاده شکم باشد. با استفاده از رادیوگرافی ساده شکم در 60% تا 80% موارد به دقت می توان انسداد روده را تشخیص داد ولی در اوایل انسداد و در انسداد قسمتهای ابتدایی روده باریک طبیعی بنظر میرسد لذا صورت طبیعی بودن رادیوگرافی ساده شکم در بیمار مشکوک به انسداد ، انسداد روده را رد نمیکند در همچون مواردی باید CT اسکن بدون ماده حاجب را درخواست نمود. در بیماران دچار انسداد روده باریک، نماهای خوابیده به پشت نشانگر اتساع لوپ‌های متعدد روده باریک و کم بودن هوا در روده بزرگ هستند . نماهای ایستاده ممکن است نشانگر سطوح مایع- هوا باشد . این یافته‌ها همراه با فقدان هوا و مدفوع در دیستال کولون و رکتوم، قویا به نفع انسداد مکانیکی روده هستند.
CT اسکن: برای ارزیابی بیشتر بیماران مشکوک به انسداد روده که در آنها معاینه بالینی و رادیوگرافی به تشخیص قطعی منجر نشده باشد CT اسکن شکم درخواست میشود. CT اسکن برای تشخیص انسداد شدید 90 % حساس است و در بیشتر بیماران میتواند باعث تعیین علت و سطح انسداد شود. به علاوه CT اسکن میتواند علل اورژانس انسداد روده مثل ولولوس یا اختناق را شناسایی کند. هرچند CT اسکن برای انسداد شدید بسیار حساس و اختصاصی است، ارزش آن در بیماران دچار انسداد ناکامل کاهش می‌یابد.
فلوئوروسکوپی با ماده حاجب: بررسی با عبور ماده حاجب از روده باریک، میتواند در تشخیص انسداد ناکامل روده مفید باشد. استفاده از ماده حاجب محلول در آب نه تنها تشخیصی است بلکه ممکن است در بیماران دچار انسداد ناکامل روده باریک، درمانی باشد. در بررسی فلوئوروسکوپی با ماده حاجب ، بیمار ماده حاجب را می‌نوشد و سپس رادیوگرافی‌های متوالی از شکم تهیه میشود تا بتوان عبور آن از لوله گوارش را مشاهده کرد.
انسداد روده چگونه درمان میشود ؟
انسداد روده بزرگ و کوچک (نسبی یا کامل) یک اورژانس جراحی محسوب میشود. اگرچه بعضی از انواع انسدادها خود به خود بهبود می‌یابند (85% انسدادهای نسبی و 15% انسدادهای کامل ) اما همه کسانی که برایشان تشخیص انسداد روده مطرح میشود، باید در بیمارستان تحت نظر باشند. هدف از درمان انسداد روده، تصحیح اختلالات فیزیولوژیک ناشی از انسداد، استراحت دادن به روده و رفع منبع انسداد است. تصحیح اختلالات فیزیولوژیک با احیای داخل وریدی مایعات به وسیله مایع ایزوتونیک انجام می‌پذیرد. اقدامات درمانی باید همزمان با اقدامات تشخیصی انجام شوند. یک لوله بینی معده برای تخلیه محتویات معده برای بیمار گذاشته میشود و سرم و آنتی بیوتیک شروع میشود . جراحی از روش‌های اصلی درمان انسداد هستند. در جراحی‌ها باید علت به وجود آمدن انسداد هم برطرف شود.
هشدار در رابطه با خود درمانی، درمان سنتی یا تشخیص اشتباه
در رابطه با ناخوشی انسداد روده حتماً باید به پزشک رجوع کرد و درمان با روش‌های سنتی یا خانگی در این رابطه بسیار خطرناک محسوب می‌شوند. هرگونه دارو و درمان که عامل تسریع حرکت دودی روده (حرکات موجی شبیه حرکت کرم‌ها) از جمله استفاده از انواع مسهل‌ها، دم کردنی‌های مسهل مانند، کیسه آب گرم، ورزش شکم، بلند کردن بار سنگین و غیره باشد میتواند عواقب بسیار خطرناک (حتی مرگ بیمار) را در پی داشته باشد.
