نارسایی حاد کبدی زمانی رخ می دهد که کبد به سرعت توانایی عملکرد خود را از دست بدهد. نارسایی حاد کبدی نیاز فوری به مراقبت و درمان پزشکی دارد.
معمولا نارسایی کبد طی چند سال به آرامی پیشرفت می کند، اما نارسایی حاد کبدی طی چند روز بروز می کند.
نارسایی حاد کبدی باعث بروز عوارض زیادی در بدن می شود، مثل خونریزی بیش از حد و افزایش فشار در مغز.
نارسایی حاد کبدی نیاز فوری به مراقبت و درمان پزشکی دارد.
برخی علل نارسایی حاد کبدی با درمان برطرف می شوند، اما برخی مواقع، پیوند کبد تنها راه درمان نارسایی حاد کبدی است.
بیشتر بخوانید: انواع بیماری های کبد
عناوین مطالب
علائم نارسایی حاد کبدی
زرد شدن پوست بدن و چشم ها (زردی یا یرقان)
درد قسمت راست و بالای شکم (محل کبد)
تهوع
استفراغ
احساس بدحالی
به سختی تمرکز کردن
حالت پریشانی و گم گشتگی و سراسیمگی
خواب آلودگی و بی حالی
چه موقع نزد پزشک برویم؟
نارسایی حاد کبدی به سرعت در شخص بروز می کند و خطرناک است.
اگر به طور ناگهانی دچار زردی پوست و چشم ها، درد در قسمت بالا و راست شکم و تغییرات غیرعادی در وضعیت روحی، شخصیتی و رفتاری گشتید، فورا به پزشک مراجعه کنید.
علل نارسایی حاد کبد
زمانی که سلول های کبدی به طور قابل توجهی آسیب ببیند و نتوانند دیگر کار کنند، نارسایی حاد کبدی رخ می دهد. علل نارسایی حاد کبد عبارتند از:
مسمومیت با استامینوفن
مصرف دوز بالای استامینوفن از شایع ترین علل نارسایی حاد کبدی است. اگر مقدار خیلی زیاد استامینوفن را یک مرتبه مصرف کنید و یا برای چند روز و در هر روز استامینوفن را بیشتر از حد توصیه شده توسط پزشک مصرف کنید، به خصوص اگر دچار بیماری مزمن کبدی هم باشید، نارسایی حاد کبدی رخ می دهد.
نارسایی کلیه اغلب بعد از نارسایی کبد بروز می کند، بخصوص اگر به علت مصرف مقادیر زیاد استامینوفن باشد، زیرا مقادیر زیاد این دارو هم کبد و هم کلیه را تخریب می کند
داروهای مصرفی
برخی داروها مثل آنتی بیوتیک ها، داروهای غیراستروئیدی ضد التهابی و داروهای ضد تشنج می توانند باعث نارسایی حاد کبدی شوند.
داروهای گیاهی
مکمل ها و داروهای گیاهی مثل پونه، افدرا و عرقچین (skullcap) می توانند باعث نارسایی حاد کبدی شوند.
هپاتیت و سایر ویروس ها
هپاتیت های نوع A و B و E می توانند باعث نارسایی حاد کبدی شوند. سایر ویروس ها مثل ویروس هرپس سیمپلکس و سیتومگالوویروس نیز باعث نارسایی حاد کبدی شوند.
سموم
مثل قارچ سمی و وحشی آمانتیا که گاهی اوقات با انواع خوراکی اشتباه گرفته می شود.
بیماری خودایمنی
هپاتیت خود ایمنی می تواند باعث نارسایی حاد کبدی شود. در این بیماری، سیستم ایمنی بدن به سلول های کبدی حمله می کند و باعث التهاب و آسیب می گردد.
بیماری رگ های خونی کبد
بیماری عروق خونی مثل سندرم Budd-chiari می تواند مانع تشکیل سیاهرگ های کبد و در نتیجه نارسایی حاد کبدی شود.
بیماری متابولیکی
برخی بیماری های متابولیکی نادر مثل بیماری ویلسون و کبد چرب حاد در بارداری، به ندرت باعث نارسایی حاد کبدی می شوند.
سرطان ها
سرطان کبد یا سرطان هایی که از سایر قسمت های بدن به سمت کبد می روند، می توانند باعث نارسایی کبد شوند.
البته باید گفت بسیاری از موارد نارسایی حاد کبدی، علت مشخصی ندارند.
عوارض نارسایی حاد کبد
1- ورم یا ادم مغزی: تجمع مایعات در مغز باعث ادم (ورم) مغزی و افزایش فشار در مغز می شود، در نتیجه بافت مغز از جای طبیعی خودش جابجا می شود. ادم مغزی همچنین باعث کمبود اکسیژن در مغز می شود.
2- اختلالات خونریزی دهنده: کبد نارسا نمی تواند به مقدار کافی فاکتورهای انعقاد خون را که باعث لخته شدن خون موقع خونریزی می شوند، تولید کند. لذا کنترل خونریزی از زخم های گوارشی یا سایر جاهای بدن سخت است، چون خون به سرعت لخته نمی شود.
3– عفونت ها: افراد مبتلا به نارسایی حاد کبدی در معرض خطر زیادی برای ابتلا به بیماری های عفونی هستند، بخصوص عفونت های خون، مجاری تنفسی و مجاری ادراری.
4- نارسایی کلیه: نارسایی کلیه اغلب بعد از نارسایی کبدی بروز می کند، بخصوص اگر به علت مصرف مقادیر زیاد استامینوفن باشد، زیرا مقادیر زیاد این دارو هم کبد و هم کلیه ها را تخریب می کند.
آزمایشات و روش های تشخیص نارسایی حاد کبد
1- آزمایش خون مثل تست زمان پروترومبین که مدت زمان لخته شدن خون را اندازه گیری می کند. در نارسایی حاد کبدی خون نمی تواند به سرعت لخته شود.
2- آزمایشات تصویربرداری مثل سونوگرافی که میزان آسیب کبدی را نشان می دهد و به تشخیص علت بیماری کمک می کند.
3- آزمایش بافت کبد از طریق نمونه برداری (بیوپسی)
در بسیاری از موارد، نارسایی حاد کبد قابل درمان نیست. لذا پزشک جراح، کبد آسیب دیده را از بدن بیمار خارج می کند و به جای آن، یک کبد سالم قرار می دهد
راه های درمانی نارسایی حاد کبد
در بسیاری از موارد، درمان نارسایی کبد شامل کاهش عوارض آن و مهلت دادن به کبد برای بهبودی است.
1- داروهای برطرف کننده مسمومیت: نارسایی حاد کبدی در اثر مقادیر زیاد استامینوفن یا قارچ سمی توسط داروهایی درمان می شود که اثرات سموم را در بدن خنثی می کنند.
2- پیوند کبد: در بسیاری از موارد، نارسایی حاد کبد قابل درمان نیست. لذا پزشک جراح، کبد آسیب دیده را از بدن بیمار خارج می کند و به جای آن، یک کبد سالم (از بدن یک فرد دیگر) قرار می دهد.
درمان عوارض نارسایی حاد کبد
پزشک متخصص سعی می کند علائم بیماری را کنترل کند و از بروز عوارض آن پیشگیری نماید. این مراقبت ها عبارتند از:
1- برطرف کردن تجمع مایعات در مغز: ادم مغزی باعث افزایش فشار در مغز می شود. لذا یک سری دارو برای کاهش تولید مایعات در مغز توسط پزشک تجویز می شوند.
2- تشخیص عفونت ها: هر چند مدت یک بار، آزمایش خون و ادرار برای تشخیص عفونت های بدن توسط پزشک انجام می شود. اگر بیمار دچار عفونت باشد، پزشک داروهای درمان کننده عفونت را تجویز خواهد کرد.
3- جلوگیری از خونریزی شدید: نارسایی حاد کبدی باعث خونریزی زیاد از زخم های گوارشی می گردد. لذا پزشک متخصص، داروهای لازم را برای کاهش خطر خونریزی تجویز می کند. اگر بیمار در اثر خونریزی داخلی، خون زیادی از دست بدهد، نیاز به تزریق خون خواهد داشت.
10 راه جلوگیری از نارسایی حاد کبد
1- به دستورالعمل داروی مصرفی خود عمل کنید.
اگر استامینوفن یا داروی دیگری مصرف می کنید، قبل از مصرف، به طور دقیق میزان داروی مصرفی را در نسخه پزشک یا دستورالعمل مصرف دارو بخوانید و هرگز بیشتر از مقدار تجویز شده توسط پزشک مصرف نکنید.
2- موقع مراجعه به پزشک تمام داروهای مصرفی خود را به او بگویید، چه گیاهی و چه شیمیایی، زیرا برخی داروها با یکدیگر تداخل می کنند و عوارض بدی بر جای می گذارند.
3- از رفتارهای پرخطر دوری کنید.
از مواد مخدر دوری کنید. هنگام خالکوبی بدن (مثل تاتوی ابرو یا خط لب یا خط چشم) و پیرسینگ بدن (سوراخ کردن بدن و آویزان کردن وسایل تزئینی) مراقب باشید وسایل مورد استفاده برای این کار، کاملا استریل و بهداشتی و تمیز باشند.
4- واکسن بزنید.
اگر در معرض خطر ابتلا به هپاتیت هستید و یا اگر دچار هر نوع هپاتیتی هستید و یا بیماری مزمن کبدی دارید، با پزشک در مورد تزریق واکسن هپاتیت B صحبت کنید. واکسن هپاتیت نوع A نیز وجود دارد.
5- از تماس با خون و مایعات بدن سایر افراد دوری کنید.
ویروس هپاتیت می تواند از طریق خون یا مایعات بدن بیمار به سایر افراد منتقل شود. لذا از استفاده تیغ اصلاح صورت، مسواک و یا سوزن و سرنگ (آمپول) دیگران خودداری کنید.
چاقی باعث بروز بیماری کبد چرب غیرالکلی می شود که شامل کبد چرب، هپاتیت و سیروز کبدی است
6- قارچ سمی نخورید.
تشخیص قارچ سمی از نوع خوراکی (غیر سمی) سخت است. لذا موقع گشت و گذار در جنگل و کوه و…، از خوردن هر نوع قارچی خودداری کنید.
7- هنگام استفاده از اسپری مواد شیمیایی مراقب باشید.
هنگام استفاده از اسپری تمیز کننده، خوشبو کننده هوا، حشره کش ها، سموم گیاهی، اسپری رنگ و…، در و پنجره های اتاق را باز کنید یا تهویه را روشن کنید تا هوای اتاق عوض شود و یا ماسک به دهانتان بزنید. قبل از استفاده از این محصولات، برچسب و دستورالعمل استفاده از آنها را که توسط کارخانه نوشته شده است بخوانید.
8- مراقب چیزی که روی پوستتان می نشیند باشید.
هنگام استفاده از حشره کش ها و سایر سموم شیمیایی، پوست خودتان را با دستکش، لباس آستین بلند، شلوار بلند، جوراب، کلاه یا روسری و ماسک بپوشانید.
9- برنامه غذایی سالمی داشته باشید.
سعی کنید مصرف غذاهای گیاهی و انواع میوه ها و سبزیجات را افزایش دهید. غذاهای چرب و سرخ کرده را خیلی خیلی کم مصرف کنید.
10- وزن سالم خود را حفظ کنید.
چاقی باعث بروز بیماری کبد چرب غیرالکلی می شود که شامل کبد چرب، هپاتیت و سیروز کبدی است.
