جهت فهم طبیعت سنگ های صفرا، در ابتدا توجه به آناتومی کیسه صفرا و مجاری صفراوی کمک کننده است. کیسه صفرا یک عضو گلابی شکل است که زیر کبد در سمت راست بالایی معده قرار دارد. کبد صفرا تولید می کند، یک مایع زرد رنگ که توسط روده جهت کمک به هضم چربی و روغن ها مورد نیاز است. مجاری یا لوله ها، صفرا را از کبد به کیسه صفرا و به روده حمل می کنند. صفرا در کیسه صفرا ذخیره می شود، که به صورت دوره ای جهت وادار کردن صفرا به داخل شدن به روده منقبض می شود.
عناوین مطالب
● سنگ های صفراوی چگونه تشکیل می شوند؟
صفرا از انواعی از مواد شیمیایی شامل کلسترول، نمک ها و رنگدانه های خاص تشکیل می شود. کیسه صفرا آب را از صفرا جذب می کند و سبب ضخیم شدن آن می شود. این کریستالها به تدریج رشد می کنند تا زمانیکه یک یا حتی صدها سنگ صفرا تشکیل شود. حدود۸۰ درصد از سنگ های صفراوی از کلسترول تشکیل می شوند در حالی که بقیه از رنگدانه ها، نمکها، و دیگر مواد شیمیایی تشکیل می شوند.
● چه کسی به سنگ صفرا مبتلا می شود؟
به خوبی مشخص شده است که در دنیای غرب زنان میانسال سفید پوست بیش از همه احتمال ابتلا به سنگ صفرا را دارند. هرچند، در ۶۰ سالگی، تقریباً ۳۰درصد از تمام مردان و زنان سنگ صفرا دارند. کاهش وزن خیلی سریع سنگ ها را در برخی از افراد تولید می کند.
مردم آسیایی و آفریقایی شیوع کمی از سنگ صفرا را دارند در حالیکه قبایل هندی آمریکایی خاص تقریباً ۱۰۰ درصد شیوع را در زنان در میانسالی دارند. بنابراین، ارث، سن، و رژیم غذایی احتمالاً تمام فاکتورهای مهم در توسعه سنگ های صفراوی هستند. به صورت عملی هر کسی در هر سنی و تحت شرایط خاصی می تواند به این سنگ ها مبتلا شود.
● علایم سنگ کیسه صفرا
بسیاری از بیماران با سنگ های صفراوی هرگز علایمی را تجربه نمی کنند. هرچند، تعداد نیمی از تمام بیماران مبتلا به سنگ صفرا در نهایت یکی از علایم زیر را تجربه می کنند:
● کولیک
درد کولیک معمولاً پس از غذا هنگامی که کیسه صفرا منقبض می شود رخ می دهد. در طی این پروسه، سنگ های صفراوی می توانند در خروجی گردن کیسه صفرا یا حتی در مجرای اصلی صفرا به روده جای بگیرند. این حالت درد متناوب اغلب شدید ایجاد می کند که در طرف راست بالای میانی یا بالای معده یا حتی در شانه راست و گاهی اوقات زیر استخوان سینه تجربه می شود. حملات کولیک از چند دقیقه تا چندین ساعت طول می کشد.
● التهاب کیسه صفرا
گه گاه، سنگ ها کیسه صفرا را تحریک می کنند که التهاب فعال و حاد نتیجه می شود. این حالت درد مداوم، مبهم و معمولاً شدید در بالای راست معده تولید می کند. این حالت به عنوان Cholecystitis حاد شناخته می شود. این یک حالت شدید است.
● یرقان
هنگامی که یک سنگ صفرا به صورت دائم در لوله اصلی صفرا جای می گیرند، جریان صفرا مسدود می شود و نمی تواند به روده برسد. بنابراین، صفرا به کبد بر می گردد و به خون ریخته می شود. پوست زرد می شود، ادرار تیره می شود و شاید مدفوع سفید شود، چرا که این صفرا است که مدفوع را قهوه ای می کند.
● علایم دیگر
سنگ های صفراوی غالباً برای ایجاد سوء هاضمه، تهوع، و عدم تحمل به غذاهای چرب مقصر شناخته می شوند. هرچند، مشخص شده است که افراد بدون سنگ های صفراوی این علایم را به اندازه افراد با سنگ ها تجربه می کنند. بنابراین، پزشک نمی تواند مطمئن باشد که سنگ های صفراوی این علائم را ایجاد می کنند.
پزشک، و حتی بیمار ممکن است به آسانی از سابقه پزشکی به حضور سنگ های صفراوی مشکوک شوند. یک آزمایش اولتراسوند یا سونوگرافی یک روش ساده سریع تشخیص را فراهم می کند. در این تست، امواج صوتی به کیسه صفرا برخورد می کنند این تست به آناتومی کیسه صفرا توجه دارد. راه دیگر تست ارزیابی عملکرد آن است. در این تست (یک اسکن کبدی صفراوی) مقدار کمی از ماده رادیو اکتیو توسط ورید(IV) تزریق می شود. سپس در کیسه صفرا تغلیظ می شود. عامل سپس توسط IV داده می شود و سبب انقباض و تخلیه کیسه صفرا می شود. یک کیسه صفرای بیمار این کار را بخوبی انجام نمی دهد و بنابراین این تست می تواند مشکل کیسه صفرا را نشان دهد.
● درمان سنگ کیسه صفرا
به دلیل اینکه بسیاری بیماران مبتلا به سنگ صفراوی هرگز علائمی را بروز نمی دهند، اغلب انتظار هوشیارانه تجویز می شود. در واقع، معمولاً توصیه می شود که بیماران بدون علایم هیچ درمانی دریافت نکنند. هنگامیکه درمان مورد نیاز است، معمولاً یکی از موارد زیر را در بر می گیرد:
● جراحی لاپاروسکوپی
این تکنیک به سرعت درمان انتخابی برای بسیاری از بیماران مبتلا به سنگ صفرا شده بود. یک بریدگی بسیار کوچک از طریق ناف ایجاد می شود. سپس یک لوله میکرو ویدئو از طریق آن وارد می شود. سه ابزار شبه سوزنی دیگر سپس از طریق بالای معده وارد می شوند. این ها جهت برداشتن و تشریح کیسه صفرا بکار می روند، که با یکدیگر با سنگ ها از بریدگی کوچک بدست می آیند. با این تکنیک بیماران می توانند معمولاً همان روز یا بعد به خانه روند.
● جراحی عمومی
در گذشته، جراحی عمومی درمان انتخابی برای سنگ های صفراوی علامتی بود. جراحی لاپاروسکوپی اکنون در بیشتر بیماران ممکن است. با جراحی عمومی یک بریدگی ۳تا۶ اینچی در بالای راست شکم و ۳تا۶ روز اقامت بیمارستانی وجود دارد. مواردی وجود دارند که در آنها این نوع جراحی هنوز ضروری است.
● حل کردن سنگ صفرا
داروهایی اکنون در دسترس هستند که سنگ های صفراوی کلسترولی را حل می کنند. حل کامل سنگ های صفراوی از شش ماه تا دو سال طول می کشد، با درمان نگهدارنده که اغلب پس از آن مورد نیاز است. این روش به بهترین نحو روی سنگ های کوچک عمل می کند.
به دلیل سرعت و سهولت جراحی لاپاروسکوپی ، این تکنیک به میزان قابل ملاحظه ای جراحی است که معمولاً بیش از همه بکار برده می شود. بدن می تواند کاملاً به خوبی بدون کیسه صفرا عمل کند، اگر چه اسهال می تواند گه گاه یک مشکل باشد، بخصوص در بیماران با سندرم روده تحریک پذیر.
● پیشگیری
اکنون در مورد سنگ های صفراوی به اندازه کافی شناخت وجود دارد که توصیه های خاصی می تواند در مورد چگونگی پیشگیری از آنها در وهله اول داده شود. مقداری از این دانش تا اندازه ای قطعی است در حالیکه بخشی در این زمان تنها در حد پیشنهاد است.
● شواهد محکم
به وزن ایده آل بدنی برسید و آن را نگه دارید اما بیش از ۳ پوند(kg~ ۵/۱) در هفته وزن کم نکنید، بخصوص رژیم های پرهیز بسیار کم کالری مایع را بکار برید.
● شواهد ضعیف
افزایش فیبر در رژیم غذایی، ویتامین C(نه بیشتر از ۵۰۰ میلی گرم در روز) و قهوه کافئینه همگی ممکن است کمک کننده باشند. به علاوه، فعالیت تفریحی منظم و فیزیکی- راه رفتن شدید، باغبانی، ایروبیک- به نظر می رسند که ارزش محافظی داشته باشند.
● خلاصه
سنگ های صفراوی یک اختلال معمول هستند و اغلب هیچ علامتی ایجاد نمی کنند. هرچند، این سنگ ها می توانند درد شدید و مشکلات جدی تولید کنند که هنگامی که کشف می شوند، به یک برنامه فعالیتی به خوبی توسعه یافته نیاز دارند. هدف باید اجتناب از مشکلات اورژانسی و جراحی باشد. برای سنگ های علامتی، جراحی لاپاراسکوپی معمولاً بیشتر انجام می شود، اگرچه انواع دیگری از درمان در دسترس هستند. با مشورت با پزشک، انتخاب درمانی صحیح می تواند انجام شود.
