شایع ترین عارضه ی زخم های گوارشی خونریزی است. خونریزی ناگهانی و شدید می تواند موجب مرگ بیمار شود. خونریزی شدید هنگامی روی می دهد که زخم، موجب تحلیل رفتن یا پارگی یکی از رگ های خونی بزرگ می شود. خونریزی گوارشی در نزدیک به ۱۵% بیماران روی می دهد و در بالای ۶۰ سالگی شایع تر است.
سوراخ شدگی
سوارخ شدن دیواره ی معده یا اثنی عشر اغلب پیامدهای فاجعه باری به دنبال دارد. ساییدگی دیواره ی دستگاه گوارش به وسیله ی زخم های پپتیک منجر به ریخته شدن محتویات معده یا روده به داخل حفره ی شکم می شود. سوراخ شدگی در ۷-۶ درصد بیماران مبتلا به زخم پپتیک روی می دهد. سوراخ شدن سطح قدامی (جلویی) معده باعث ایجاد التهاب صفاقی (پریتونیت، peritonitis) حاد می شود که در ابتدا، از نوع شیمیایی است و سپس به نوع باکتریایی تبدیل خواهد شد. اغلب نخستین علامت التهاب صفاقی درد شدید شکم است. سوراخ شدن سطح خلفی (پشتی) معده منجر به بروز التهاب لوزالمعده (پانکراتیت) می شود که اغلب با انتشار درد به پشت همراه است.
نفوذ
عبارت است از امتداد یافتن زخم های پپتیک به داخل اعضایی مانند کبد و لوزالمعده. ایجاد اسکار (بافت جوشگاهی) و تورم در اثر زخم های پپتیک موجب تنگ شدن اثنی عشر و انسداد دهانه ی خروجی معده می شود که اغلب با استفراغ شدید همراه است.
تنگی پیلور
عبارت است از باریک شدن اسفنکتر پیلور، یعنی سوراخ بین معده و اثنی عشر که موجب مسدود شدن مسیر عبور به داخل روده ی باریک می شود.
درد اپیگاستر (قسمت فوقانی و میانی شکم) در موارد زیر انجام می شود:
• زخم پپتیک.
• التهاب معده (گاستریت).
• بیماری برگشت اسید معده به مری (GERD)
• التهاب لوزالمعده (پانکراتیت)
• احتقان کبد
• التهاب کیسه ی صفرا (کوله سیستیت).
• کولیک (درد قولنجی) صفراوی
• انفارکتوس قلبی
درمان زخم های پپتیک
زخم های پپتیک غالباً بیماران جوان تر مبتلا به نشانه های مشابه زخم پپتیک قبل از انجام آندوسکوپی، با آنتی اسیدها یا داروهای متضاد (آنتاگونیست) گیرنده H2 (داروهای آنتی هیستامین H2) درمان می شوند. ترکیبات بیسموت ممکن است موجب کاهش عوارض زخم های پپتیک شوند. سایمتیدین، رانیتیدین، فاموتیدین و نیزاتیدین (با نام تجارتی Axid) از داروهای ضدگیرنده ی H2 هستند. اگر چه این داروها از نظر قدرت با یکدیگر تفاوت دارند همگی موجب مهار ترشح پایه و نیز ترشح تحریک شده اسید می شوند. در حال حاضر این داروها در درمان زخم های فعال (به مدت ۴ تا ۶ هفته)، در ترکیب با آنتی بیوتیک های ریشه کن کننده ی هلیکوباکترپیلوری به کار می روند. رانیتیدین، فاموتیدین و نیزاتیدین قویتر از سایمتیدین هستند و هر سه داروهای مزبور را می توان به منظور پیشگیری از ایجاد زخم های پپتیک، یک بار در روز (در هنگام خواب شب) تجویز نمود. ممکن است بعضی بیماران نسبت به داروهای ضدگیرنده ی H2 مقاوم شوند که این موضوع به ندرت در استفاده از داروهای مهارکننده ی پمپ پروتون (PPIs) روی می ده
درمان جراحی زخم های پپتیک
زخم های پپتیک شایع و اغلب مزمن هستند و در ایالات متحده سالیانه ۴ میلیون نفر (به صورت جدید یا عود بیماری) دچار آن می شوند. در هر سال حدود ۱۵۰۰۰ مورد مرگ در ایالات متحده در اثر پیامدهای بیماری اولسرپپتیک (peptic ulcer disease; PUD) عارضه دار شده روی می دهد. از هر ۱۰ آمریکایی، یک نفر در مقطعی از عمر خود دچار زخم های پپتیک می شود. حدود ۸۰% از زخم های پپتیک با عفونت هلیکوباکترپیلوری همراه هستند. زخم های پپتیک همچنین ممکن است در اثر مصرف آسپرین و داروهای ضدالتهاب غیر استروییدی (مثل بروفن، دیکلوفناک، ایندومتاسین) و غیر ایجاد یا تشدید شوند و به درمان جراحی زخم های پپتیک بیانجامد.
غالباً بیماران جوان تر مبتلا به نشانه های مشابه زخم پپتیک قبل از انجام آندوسکوپی، با آنتی اسیدها یا داروهای متضاد (آنتاگونیست) گیرنده ی H2 (داروهای آنتی هیستامین H2) درمان می شوند. ترکیبات بیسموت ممکن است موجب کاهش زخم های پپتیک شوند. سایمتیدین، رانیتیدین، فاموتیدین و نیزاتیدین (با نام تجارتی Axid) از داروهای ضدگیرنده ی H2 هستند. اگر چه این داروها از نظر قدرت با یکدیگر تفاوت دارند همگی موجب مهار ترشح پایه و نیز ترشح تحریک شده اسید می شوند. در حال حاضر این داروها در درمان زخم های پپتیک فعال (به مدت ۴ تا ۶ هفته)، در ترکیب با آنتی بیوتیک های ریشه کن کننده ی هلیکوباکترپیلوری به کار می روند. رانیتیدین، فاموتیدین و نیزاتیدین قویتر از سایمتیدین هستند و هر سه داروهای مزبور را می توان به منظور پیشگیری از ایجاد زخم های پپتیک، یک بار در روز (در هنگام خواب شب) تجویز نمود.
درمان زخم های پپتیک به روش جراحی
درمان جراحی زخم های پپتیک ممکن است به صورت اختیاری (elective)، یا در موارد مقاوم به درمان های طبی، و یا در موارد اورژانس (به عنوان درمان عوارض زخم ها) مورد استفاده قرار گیرد. استفاده از رویکردهای دارویی و آندوسکوپی برای درمان زخم های پپتیک و عوارض آنها، میزان موارد جراحی را کاهش داده است. خونریزی از دستگاه گوارش، سوراخ شدن قسمتی از دستگاه گوارش و انسداد مجرای خروجی معده سه عارضه ای هستند که باید برای درمان آنها از عمل جراحی استفاده کرد.
برای کاهش ترشح اسید معده نیز می توان از درمان جراحی زخم های پپتیک استفاده کرد که شایع ترین این اعمال جراحی عبارتند از:
واگوتومی (قطع بعضی شاخه های خاص معده ای عصب واگ، یعنی عصب شماره ی ۱۰ جمجمه ای، با استفاده از جراحی معده) همراه با پیلوروپلاستی،گاسترودئودونوستومی (وصل کردن قسمت باقی مانده ی معده، پس از جراحی به اثنی عشر)، یا گاستروژژونوستومی (برداشتن پیلور و اثنی عشر و وصل کردن انتهای بیده شده معده به ژژنوم، یعنی قسمت میانی از سه قسمت روده ی باریک که حد فاصل میان اثنی عشر و ایلئوم، یعنی یک سوم انتهایی روده ی باریک است) با استفاده از مزوکولون (بندروده) عرضی]. پیلوروپلاستی، گاسترودئودونوستومی یا گسارتوژژنوستومی به منظور جبران اختلال تحرک معده ناشی از عمل واگوتومی انجام می شوند. عمل پیلوروپلاستی، «عمل بیلروت I» و عمل گاستروژونوستومی، «عمل بیلروت II» نیز نامیده می شوند. چنان چه زخم های پپتیک سوراخ شود، هوا از سطح داخلی دستگاه گوارش به حفره ی صفاق (که به طور طبیعی هرگز دارای هوا نیست) نشت می کند و در نتیجه، «هوای آزاد» داخل حفره ی مزبور می شود که می توان آن را در رادیوگرافی قفسه سینه (در حالی که بیمار ایستاده است) یا در وضعیت خوابیده به پهلو در رادیوگرافی شکمی مشاهده نمود و سوراخ شدگی زخم های پپتیک را تشخیص داد.
