معرفی انواع هپاتیت و تفاوت‌های آنها

بیماری‌های کبدی انواع مختلفی دارند. زمانی که این التهاب از ویروس ایجاد شده باشد، به آن هپاتیت ویروسی می‌گویند که شایع‌ترین نوع است.

انواع هپاتیت عبارتند از: هپاتیت ویروسی نوع A، B، C و .D انواع دیگر بیماری‌های کبدی هم وجود دارند که ممکن است به دلیل مصرف گروهی از داروها، سموم و یا مصرف بیش از حد الکل ایجاد شوند. از شایع‌ترین علائم بیماری کبدی، همان زردی یا زرد شدن پوست بدن است.

انواع شایع هپاتیت

هپاتیت نوع A:

این نوع هپاتیت توسط یک ویروس شدیدا آلوده کننده و مسری ایجاد می شود و از طریق تماس های نزدیک قابل انتقال است. عمده ترین انتقال آن از طریق دهانی- مدفوعی می باشد یعنی در مناطقی که بهداشت رعایت نشده و پس از دستشویی دستها با آب و صابون شسته نمی شود و با همان دست غذا خورده می شود این ویروس به راحتی انتقال می یابد. همچنین در اثر آب, غذاها و شیر آلوده و همچنین در اثر خوردن صدف و گوشت نپخته ماهی انتقال می یابد.

هپاتیت نوع B:

ابتلا به این نوع هپاتیت عوارض بیشماری دارد. از این رو اهمیت شناخت آن بسیار بالاست.

بعد از آلوده شدن به ویروس هپاتیت B سه مشکل بالینی رخ می دهد. اولا علائم دیده نمی شود. ثانیا مانند هپاتیت A علائم به صورت حاد یعنی ضعف, بی اشتهایی و زردی پیش رونده بروز می کند. ثالثا آنتی ژن ویروس در بدن باقی می ماند و اشکال مزمن بیماری اتفاق می افتد و بعدا با فعالیت مجدد ویروس علائم هپاتیت بروز می کند. گاهی باعث ایجاد سرطان در کبد می شود. گاهی با بروز علائم هپاتیت حاد, زردی آنقدر زیاد می شود که روی عملکرد طبیعی مغز تاثیر گذاشته و باعث علائم خواب آلودگی و عدم هوشیاری می شود و به علت تخریب سلولهای کبدی زمان انعقاد خون به شدت طولانی می شود و خونریزی های مختلف در نواحی متفاوت بدن مثل خونریزی لثه, مخاطها و پوست اتفاق می افتد که وضعیت بیمار بسیار خطرناک و مرگبار می شود.

هپاتیت C:

راه انتقال این نوع ویروس به وسیله تزریق است. این بیماری غالبا در گیرندگان خون و فراورده های خونی و معتادان تزریقی بروز می کند. البته در کشور ما انتقال این نوع از هپاتیت از طریق فراورده های خونی بسیار کم شده است زیرا کنترل می شوند. پیشگیری از این نوع از هپاتیت این است که معتادان تزریقی یا اعتیاد خود را ترک کنند و یا از روش دیگری برای استفاده از مواد مخدر استفاده کنند. قانونمندی و عدم تجاوز به حریم خانواده و فعالیتهای جنسی سالم نیز از راههای پیشگیری است.

هپاتیت D:

فقط در بیمارانی که به صورت طولانی ناقل ویروس هپاتیت B هستند بروز می کند. علائم این بیماری مشابه سایر هپاتیت های ویروسی است؛ با این تفاوت که سیر شدیدی دارد و گاهی سبب تخریب کامل کبد و مرگ می شود.

هپاتیت ویروسی E

ویروس هپاتیت E (HEV)، نوعی RNA ویروس ۲۷ تا ۳۴ میکرونی بدون غشای محصور کننده است. این نوع از انواع هپاتیت ویروسی، شبیه هپاتیت A است و انتقال آن از راه دهانی- مدفوعی صورت می گیرد (با خوردن غذا یا آب آلوده). بیماری در کودکان شیوع کمتری نسبت به هپاتیت A دارد و در کشورهای توسعه نیافته شایع است و به ندرت ایالات متحده دیده می شود. انتقال فرد به فرد، شیوع کمتری نسبت به هپاتیت A دارد. اکثر موارد همه گیری بیماری در کشورهای در حال توسعه ناشی از خوردن آب آلوده است.

علایم هپاتیت ویروسی E

هپاتیت E هم از همان علایم بالینی عمومی هپاتیت شامل احساس خستگی، درد شکم و زردی برخوردار است. بیماری به صورت مزمن در نمی آید و در زنان باردار به ویژه در ۳ ماهه اول شدیدتر است. افرادی که به کشورهای در حال توسعه، به ویژه آسیای جنوبی و آفریقای شمالی مسافرت می کنند در خطر ابتلا قرار دارند. موارد نادری از بیماری در ایالات متحده، در افرادی که سابقه ی مسافرت به کشورهای اندمیک را ندارند دیده می شود.

هپاتیت E چگونه تشخیص داده می شود؟ هپاتیت E با استفاده از آزمایش آنتی بادی ضد HEV (از نوع IgM و IgG) تشخیص داده می شود.

پیشگیری از هپاتیت ویروسی E

شستشوی دست ها با آب و صابون بعد از توالت و پس از تماس با کهنه بچه و قبل از آماده سازی و خوردن غذا، ننوشیدن آب هایی که از آلوده نبودن آن ها اطلاعاتی در دست نیست، و نخوردن آب و نوشابه همراه با یخ های احتمالاً آلوده، نخوردن صدف خام و نخوردن میوه پوست نکنده (یا پخته نشده) یا سبزی خام در هنگام مسافرت به مناطق آلوده همگی به پیشگیری از بروز هپاتیت E کمک می کنند.

در حال حاضر واکسنی برای هپاتیت E وجود ندارد. بیماری هپاتیت E ممکن است در بعضی از بیماران، به ویژه زنان باردار، به شکل برق آسا (fulminant) در آید. هپاتیت E در شبه قاره هند شایع تر است. درمان هپاتیت E حمایتی است.

هپاتیت ویروسی F

ویروس هپاتیت F، نوعی ویروس وابسته به هپاتیت است که وجودی فرضی دارد. چندین ویروس هپاتیت F در دهه ی ۱۹۹۰ ظهور کردند ولی هیچ یک از گزارش های مربوط به ظهور این ویروس ها به اثبات نرسیدند.

هپاتیت ویروسی G

جدیدترین گروه هپاتیت های را تشکیل می دهد و اطلاعات ناچیزی درباره آن در دست است. به نظر می رسد انتقال ویروس از طریق خون صورت می گیرد و بیش از همه در معتادان تزریقی، افراد مبتلا به اختلالات انعقادی (مثل هموفیلی) و افرادی که به دلیل نارسایی کلیه از همودیالیز استفاده می کنند ایجاد می شود. غالباً بیماری با علایمی همراه نیست و مشاهده نشده است که موجب هپاتیت حاد یا مزمن شود.

سایر ویروس ها هم موجب بروز هپاتیت می شوند. ویروس اوریون، سرخجه، سیتومگال، اپشتاین- بار و هرپس ویروس های دیگری هم می توانند هپاتیت ایجاد کنند.

هپاتیت اتوایمیون

هپاتیت اتوایمیون یا هپاتیت خود ایمنی بیماری است که در آن سلول های کبدی  به دلایل ناشناخته توسط سیستم ایمنی خود بیمار دچار آسیب میشوند.بیماری مزمن بوده که در صورت عدم درمان به موقع منجر به نارسایی کبدی و سیروز می گردد.این بیماری اغلب سلول های کبدی را فرا میگیرد اماگاها  ممکن است مجاری صفراوی نیز  بطور همزمان درگیر باشد.

بیماری در اکثر موارد در خانم های جوان دیده می شود؛اگرچه مردان و بچه ها نیز ممکن است به این بیماری گرفتار شوند.

بیماری مسری نبوده و به دیگران منتقل نمی شود.

عوارض هپاتیت ویروسی

۱ هپاتیت کلستاتیک

در بعضی از افراد و بیش از همه در جریان عفونت HAV، دوره خود محدود شونده ای از یرقان کلستاتیک اضافه می شود (یرقان کولستاتیک، یرقانی ناشی از اختلال جریان صفرا است که با زردی و خارش مشخص می شود و علت آن انباشت موادی مانند بیلی روبین، نمکهای صفراوی و کلسترول در بافت ها و خون است. این مواد در حالت طبیعی در صفرا ترشح می شوند.). یرقان کلستاتیک با خارش، افزایش بیلی روبین کنژوگه (بیلی روبین جذب شده به وسیله سلول های کبدی که به آن بیلی روبین مستقیم گفته می شود) و افزایش آنزیم فسفاتاز قلیایی مشخص می شود. (فسفاتاز قلیایی، آنزیمی است که تجزیه ی ارتو فسفات از مونو استرهای ارتوفسفریک را در شرایط قلیایی کاتالیز می کند و در بافت های طبیعی و سرطان وجود دارد و فعالیت آن در سرم، در تشخیص بالینی بسیاری از بیماری ها مفید است.)

۲ هپاتیت برق آسا:

هپاتیت برق آسا (فولمینانت؛ fulminant) در کمتر از ۱% موارد هپاتیت ویروسی حاد ایجاد می شود ودر آن نکروز (مرگ بافتی) وسیع کبدی روی می دهد که به نارسایی برق آسای کبد می انجامد. نارسایی برق آسای کبد به وسیله آنسفالوپاتی (واکنش حاد مغز در برابر عامل عفونت زا، بدون بروز التهاب واقعی) و نارسایی کبدی تشخیص داده می شود و در آن میزان بیلی روبین و ترانس آمینازهای سرم افزایش می یابد. تشدید زردی، خونریزی گوارشی، اختلال انعقادی، کاهش قند خون، نارسایی کلیه و اختلالات الکترولیتی بروز می کنند و مرگ، اکثراً در اثر نارسایی کبد، خونریزی گوارشی، ورم مغز، یا آریتمی (بی نظمی) ضربان قلب روی می دهد.

۳ هپاتیت مزمن:

هپاتیت A به سمت بیماری مزمن کبدی پیشرفت نمی کند ولی گاهی، سیر عود کننده دارد. افزایش میزان ترانس آمینازها به مدت بیش از ۶ ماه در بیماران مبتلا به هپاتیت B و C ادامه می یابد که احتمال ایجاد مزمن را مطرح می کند. البته مواردی از هپاتیت حاد که به آهستگی بهبود می یابند، گاهی باعث می شوند تا تست های عملکردی کبد تا مدت ۱۲ ماه غیر طبیعی باقی بمانند. در آسیا و آفریقا بسیاری از موارد عفونت HBV، بدون وجود آسیب کبدی پایدار می مانند و حاملان سالم یا بدون علامت هپاتیت B را به وجود می آورند. به نظر می رسد در این موارد، ویروس در دوران نوزادی از مادر اکتساب می شود.

هپاتیت ویروسی مزمن به هپاتیتی گفته می شود که حداقل ۶ ماه ادامه داشته باشد و معمولاً این نوع هپاتیت، در انواع ناشی از ویروس هپاتیت B، C و D به وجود می آید. بعضی از داروها مثل (متیل دوپا، نیتروفورانتوئین، آمیودارون، ایزونیازید)، بیماری های خودایمنی، اختلالات ژنتیکی و متابولیک و بیماری ویلسون هم موجب بروز هپاتیت مزمن می شوند. در ایالات متحده، هپاتیت B مزمن به دنبال عفونت با HBV حاد در قریب ۵% بزرگسالان ایجاد می شود. هپاتیت C مزمن در۲% جمعیت ایالات متحده ایجاد می شود و تقریباً ۴۵% از این بیماران مبتلا به هپاتیت مزمن می شوند. تقریباً ۳۰% از این بیماران دچار سیروز می شوند. در افراد مبتلا به عفونت با ویروس هپاتیت B یا C، احتمال ایجاد سرطان سلول کبدی بیشتر است. درمان عفونت مزمن با HBV، به وسیله اینترفرون-آلفا و درمان عفونت مزمن با HCV، ترکیب اینترفرون- آلفا و ریباویرین است که در ۳۰ تا ۴۰ درصد بیماران، فعالیت التهابی و فعالیت ویروسی را کاهش می دهند.

بهترین راه جلوگیری از ابتلا به انواع هپاتیت

موثرترین و بهترین راه پیشگیری از ابتلا به انواع هپاتیتA و B تزریق واکسن است. این واکسن، ویروس ضعیف شده‌ای است که در هپاتیتA در ۲ دوره تزریق و در هپاتیتB در ۳ دوره تزریق، به بدن تزریق می‌شود و سپس بدن آنتی بادی‌هایی می‌سازد که با این ویروس مقابله می‌کند و فرد را در مقابل این ویروس مقاوم می‌کند. واکسن هپاتیت A تا ۲۰ سال و واکسن هپاتیت B تا ۱۳ سال فرد را در مقابل ویروس هپاتیت مقاوم می‌کند. ولی متأسفانه برای هپاتیتC واکسنی وجود ندارد. ولی پزشک به این‌گونه بیماران توصیه می‌کند حتماً واکسن هپاتیتA وB را دریافت کنند چرا که بدن این افراد در مقابل ابتلا به این انواع هپاتیت بسیار مستعد است. در خصوص رعایت بهداشت و اصول ایمنی هم رعایت تمام مواردی که قبلاً ذکر شد کمک شایانی در عدم ابتلا به انواع هپاتیت می‌کند. از آنجا که هپاتیتA در ایران آندومیک است نیاز به تزریق واکسن آن وجود ندارد.

اهمیت پرداختن به مساله هپاتیت و رعایت اصول بهداشتی به این دلیل است که ویروس هپاتیت در محیط خارج از بدن به مدت طولانی زنده باقی می‌ماند و همین مساله شانس آلودگی به این ویروس را بالا می‌برد.

پیشگیری از ابتلا به هپاتیت A با واکسن

واکسن هپاتیت A از طریق تزریق داده می شود. کودکان پس از سن ۲سالگی می توانند این واکسن را بگیرند. کودکان سن ۲ تا ۱۸ سال به ۳ نوبت تزریق آن نیاز دارند. تزریق ها در عرض یکسال دربدن منتشر می شوند. بالغین دو یا سه تزریق در عرض ۶تا ۱۲ ماه خواهند داشت. برای ایجاد ایمنی شما نیاز به تمامی این تزریق ها دارید.

پیشگیری از هپاتیت ب با واکسن

تزریق واکسن هپاتیت ب برای پیشگیری از ابتلا به بیماری هپاتیت ب معمولاً در سه نوبت و به فواصل یک ماه و ۶ ماه پس از اولین تزریق می باشد. مقدار تزریق شده در هر نوبت ۱۰ میکروگرم (یک میلی لیتر) در بزرگسالان و ۵ میکروگرم (نیمی میلی لیتر) در نوزدان و اطفال است. تزریق واکسن باید عضلانی و حتماً در عضله ی بازو صورت گیرد. در چند مطالعه ی تزریق درون جلدی مؤثرتر گزارش شده است. نباید واکسن هپاتیت ب در عضله ی باسن تزریق شود. این کار سبب کاهش تأثیر آن در پیشگیری از ابتلا به بیماری هپاتیت ب می شود.